حضرت علی بن الحسین امام سجاد علیه السلام: امام چهارم
امام سجاد زین العابدین فرزند یگانه امام حسین و شهربانو است. تولد ایشان سال 38 [ صفحه 131] هجری (پنجم شعبان یا پانزده جمادی الاول) یعنی دو سال قبل از شهادت جد بزرگوارشان مولا علی می باشد. شهادت ایشان در سال 94 هجری و در 56 سالگی است. (بعضی ها سال 95 هجری و در 57 سالگی نوشته اند). [1] . امام سجاد در مدینه و به دست ولید بن عبدالملک بن مروان و به دستور هشام بن عبدالملک مسموم گردید. امام زین العابدین دارای یک زن عقدی به نام فاطمه یا ام عبدالله (دختر امام حسن مجتبی علیه السلام) و چند کنیز بوده است. امام محمد باقر فرزند امام سجاد و ام عبدالله است. حضرت دارای چهار اولاد دیگر بوده، از آن جمله زید است (فرزند امام سجاد و ام ولد) که در سال 121 هجری یعنی 27 سال بعد از شهادت پدرش قیام می کند و شهید می شود (شرحش در صفحات بعد خواهد آمد). در سال 61 هجری امام سجاد با پدر بزرگوار خود امام حسین علیه السلام به کربلا آمده و در روز عاشورا از پدر اجازه پیکار خواست، ولی به علت تب شدید به ایشان اجازه پیکار داده نشد. بعد از واقعه عاشورا امام سجاد و دیگر اهل بیت اسیر شده و به کوفه آمدند. از کوفه به دربار یزید به شام رفتند و از آنجا به مدینه رهسپار شدند. پس از اینکه محمد حنفیه به امامت حضرت سجاد اقرار نمود، حضرت مدت 34 سال به امر امامت و هدایت مسلمانان مشغول بود تا اینکه هشام بن
عبدالملک از نفوذ ایشان بیمناک گردید و به دستور وی ولید بن عبدالملک بن مروان، حضرت سجاد را مسموم نمود (12 یا 25 محرم سال 94 هجری). قبر ایشان در جوار قبر عموی بزرگوارشان امام حسن مجتبی علیه السلام در قبه عباس بن عبدالمطلب در بقیع است. [2] . [ صفحه 132] صحیفه سجادیه که انجیل آل محمد است، از آثار ایشان می باشد. [3] .
وقایع دوران امامت حضرت سجاد علیه السلام
پس از واقعه کربلا، یزید حاکم حجاز را به نام عمر بن سعید الاشرق عزل و ولید بن عتبه را به جای وی حاکم آن سرزمین نمود. بعد از یکسال او را نیز عزل و عثمان بن ابی سفیان را که جوانی بی تجربه و خودپسند بود امیر حجاز کرد. این شخص با مردم مدینه بد رفتاری نموده و ظلم و ستم بسیار روا داشت تا اینکه در سال 63 هجری مردم مدینه با عبدالله بن حنظله انصاری بیعت نموده عثمان و دیگر چاکران دستگاه خلافت را از مدینه بیرون راندند. [4] . یزید، مسلم بن عقبه مری مشهور به مسرف را با 12 هزار سپاهی عازم مدینه نمود، پس از جنگی سخت عبدالله بن حنظله کشته شد و خون مردم مدینه بر سپاه یزید مباح گردید. سپاهیان یزید جنایات زیادی مرتکب شدند و ناموس هزاران دختر و زن برداشته شد و سیلی از خون کشته شدگان در شهر مدینه براه افتاد. [5] . این امر نیز مزید بر وقایع عاشورا شده کینه شدیدی در دل مردم حجاز به وجود آورد. مسرف پس از فتح مدینه عازم مکه شد. وی قصد داشت کعبه را آتش زده وبه کلی ویران نماید ولی
قبل از رسیدن به مکه در گذشت و حصین بن نمیر سکونی به جای وی به مکه لشکر کشید و آن شهر را محاصره نمود. [6] . کعبه دچار حریق گردید. در این هنگام خبر رسید که یزید در گذشته و حصین از محاصره دست کشید (سال 64 هجری). پس از مرگ یزید خلافت به پسرش معاویه دوم رسید و او چهل روز خلافت نمود. [7] . [ صفحه 133] بعد از معاویه دوم، امویان مروان بن حکم را به خلافت برداشتند. در همین ایام و بعد از مرگ یزید کار عبدالله بن زبیر نیز بالا گرفت و دعوی خلافت نمود. وی عراق و کوفه را به کمک برادرش مصعب تسخیر نمود و حکومت او بر حجاز نه سال به طول انجامید. پس از مرگ مروان پسرش عبدالملک در شام به خلافت نشست (سال 65 هجری). عبدالملک، حجاج بن یوسف ثقفی [8] فرمانروای عراق را که در شقاوت وسنگدلی بی نظیر بود به جنگ عبدالله بن زبیر فرستاد. سرانجام عبدالله با مادرش که اسماءذات النطاقین [9] نام داشت و پیوسته مشوق عبدالله در جنگ با بنی امیه بود وداع نموده و خود به میدان جنگ رفت و آنقدر پایداری نمود تا به قتل رسید. [10] . عبدالله در این هنگام 73 سال داشت. جسد او را به دستور حلاج به دار آویختند. بعد از واقعه طف (کربلا) و بعد از واقعه حره (مدینه) و همچنین بعد از واقعه مکه، مردم جزیرهالعرب بر آن شدند که انتقام خون سیدالشهدا و دوستداران خاندان نبوت را از بنی امیه و عاملین جنایتکار آنها بگیرند. [11] . مردم کوفه در سال 64
هجری به سرپرستی سلیمان بن صرد خزاعی [12] کوفه را اشغال [ صفحه 134] و قشون شام را شکست دادند و ابن زیاد مجبور به فرار گردید. لیکن به علت شهادت سلیمان (وی 91 سال سن داشت) این قیام نیز منجر به شکست شد. این عده چون اول بر سر قبر سیدالشهدا رفته و توبه نمودند به توابین مشهورند (قیام توابین). [13] . در سال 65 هجری مروان بن حکم از دنیا رفت و عبدالملک بن مروان در شام به حکومت رسید. پس از آن در سال 66 هجری قیام مختار به وقوع پیوست. پس از شهادت مختار به دست مصعب بن زبیر و کشته شدن مصعب و عبدالله بن زبیر در جنگ با عبدالملک، خلافت رسما و بدون هیچگونه قید و شرطی به عبدالملک بن مروان رسید. [14] . حضرت سجاد در تمامی این ایام به امر امامت مشغول بود و از دخالت در امور انقلاب به صورتی که مستقیما عهده دار آن باشد. خودداری و کناره گیری فرمود و قیام مسلحانه را به صورت مستقیم بر ضد حاکمان منحرف و گمراه به کلیه مسلمین انقلابی واگذاشت تا با فداکاری و ایثار وجدان اسلامی را حفظ نموده و اسلام را از خطر سقوط و نابودی نجات دهند. [15] .
پاورقی
[1] چهارده معصوم عمادزاده / 685.
[2] أیضا / 777.