مقدمه نویسنده
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین..
در آغاز گفتگو درباره امام باقر علیه السلام بایسته است که به دو شیوه متفاوت در ارزیابی زندگی ائمه و سیره استوار آنان اشاره کنیم.
عده ای هستند که زندگی امامان معصوم را با مقیاس سیاست و نهایت نقشی را که آنان در این عرصه بر عهده داشته اند، ارزیابی می کنند اینان حی عبادت و دانشها و اخلاق ائمه را با عینک سیاسی می نگرند.
در این میان اغلب مورخان را نیز می بینیم که زندگی آنان را در چهارچوب تنگ فردیت محدود می کنند و حتی آن را از سیاق زمانی خود نیز جدا می سازند.
در میان این دو شیوه، روش میانه ای وجود داد که زندگی ائمه را آکنده از پرتو افشانیهای فردی می داند که از مرزهای زمانی و مکانی فراتر رفته است و آن را دارای چنان گستره باز سیاسی قلمداد می کند که با شرایط تاریخی مخصوص به خود، هماهنگ و سازگار است.
آری، ائمه نمونه های والای انسانیت هستند همواره شمار مردان سیاستمدار نسبت به دیگر مردمان، بسیار اندک و ناچیز است. بنابر این درست نیست که هر یک
از نمونه های کامل بشری در قله حکومت باشند تا رفتار و کردار آنان تنها روشنگر راه حکام دیگری نظیر خود باشد. بلکه منطقی و معقول است که آنها در تمام سطوح اجتماعی، افرادی نمونه و الگو باشند تا حجت خدا بر مردم با شدت و کمال تمام گردد.
اگر قرار بود که تمام آنها در رأس حکومت باشند، البته مردم می گفتند که شیوه و عمرکد آنان تنها مخصوص صاحبان قدرت و حکومت است و به ما ربطی ندارد که در کار حکام دخالت کنیم.
علاوه بر این برخی از مردم همواره می کوشیده اند از پیروی کردن از پیامبران و امامان سربتابند تنها به این بهانه که آنان بشر نبوده اند و در نتیجه نمی توان از هدایت آنان بهره مند شد و یا اینکه هیچ یک از ما نمی توانیم در قالب فرشته در آییم. تمام فشارها و شکنجه هایی که بر پیامبران و امامان روا شد و زندانها و آزارها و دربدریها و ترسها و حتی کشتارها و اسارتها و بد نام کردن آنان همه دلیل بر آن است که اینان نیز انسانهایی چون ما بوده اند که تنها با گرفتن وحی و اراده و تمسک به حبل الله از ما متمایز گشته اند. خداوند در این بار به پیغمبر خود می فرماید:
«قل انما انا بشر مثلکم یوحی الی انما الهکم اله واحد»(1)
و نیز می فرماید: پیامبران به مردم گفتند:
«ان نحن الا بشر مثلکم ولکن الله یمن علی من یشاء من عباده و ما کان لنا ان نأتیکم بسلطان الا باذن الله و علی الله فلیتوکل المؤمنون».(2)
1- کهف /24 بگو همانا من بشری همانند شما هستم که بر من وحی می شود همانا معبودتان، خدایی است یگانه.
2- ابراهیم /11؛ ما جز بشری همانند شما نیستیم لکن خداوند بر هکس از بندگانش که خواهد منت نهد و ما را نیست که معجزه ای آوریم مگر با رخصت خدا، و مؤمنان باید بر خداوند توکل کنند.
شاید همین که خداوند اجازه می دهد اولیایش در معرض شکنجه ها و آزارها قرار گیرند، بدان جهت باشد که از یک سو مردم آنان را تا مرز خدایی بالا نبرند خود سقوط کنند و از سوی دیگر به خاطر این فشارها و سختیهایی که متحمل می شوند، بر درجات آنان در پیشگاهش بیفزاید، از طرفی هم به مردم ساده لوح بفهماند که از ترس شکنجه و فشار و فرار از آن، دست از دین نشویند.
اینک زمانی به نوشتن درباره زندگی پنجمین پیشوای شیعه و هفتمین الگوی والا معصوم علیهم السلام می پردازم که کنار مرقد زینب بزرگ بانوی جهان اسلام، در شام مسکن گزیده ام و از خداوند می خواهم نور هدایت امام باقر علیه السلام را بر ما تمام کند و ما را از پایدارترین پیروان آن حضرت و نیک فرجام ترینشان قرار دهد.
انه ولی التوفیق
26/10/1410 ه
محمد تقی مدرسی