- مقدمه 1
- اشاره 5
- پنجمین طلوع امامت 5
- ولادت 5
- تبار والای امام باقر 6
- نام و کنیه 7
- القاب 8
- فرزندان 9
- همسران 9
- جایگاه دینی و علمی 10
- پایگاه اجتماعی 11
- دستاوردها 12
- شهادت 12
- اشاره 16
- دلایل امامت 16
- اشاره 16
- بشارت پیامبر به ائمه ی دوازده گانه 18
- تصریح پیامبر به امامت باقرالعلوم 20
- پیام جابر از رسول خدا برای امام باقر 21
- حدیث جابر در منابع اهل سنت 23
- تصریح امام سجاد به امامت باقرالعلوم 24
- تصریح باقرالعلوم به امامت خویش 25
- ویژگی ها و شایستگی های ضروری امام 28
- انتخاب الهی، برترین انتخاب 30
- انتخاب الهی، دارای ملاک 31
- اشاره 33
- کمال ها و کرامت ها، نشانه ای دیگر 33
- انهدام قصر هشام 34
- اخبار از خلافت عمر بن عبدالعزیز 35
- ترسیم پیامدهای نهضت زید بن علی 35
- نظارت بر رفتار پنهانی پیروان 36
- سخنی با منکران 37
- زندگی علمی باقرالعلوم 40
- امام باقر، در آینه ی اندیشه ها 40
- اشاره 40
- شاگردان و تربیت یافتگان مکتب باقر العلوم 46
- اشاره 64
- درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری 65
- اشاره 65
- مبارزه با اندیشه ی خوارج 67
- مبارزه با توهمات قدریه و جبریه 70
- موضعگیری علیه دروغ پردازان و غالیان 72
- تبیین معارف اصولی دین 76
- اشاره 76
- اطلاق شی ء بر خداوند 77
- توحید ذات و صفات 77
- کمترین حد شناخت انسان درباره ی خدا 78
- نهی از تفکر در ذات 78
- بی نیازی خدا از زمان 78
- معنای حقیقی «یدالله» و انتساب «روح» به خدا 79
- عدم امکان مشاهده ی حسی خدا 80
- علم ازلی خداوند به حقایق و امور 80
- ارجاع امت به قرآن و افشای چهره ی عالم نمایان 81
- اشاره 85
- رویارویی با بدعت و بدعت گذاران 85
- غرض ورزی و تدابیر حیله گرانه ی عناصر ضد دین 85
- جهل و نارسایی علمی نسبت به مبانی و معارف اصیل دین 86
- مبارزه با قیاس در میدان اجتهاد 91
- تعلیم فقه و شیوه ی صحیح اجتهاد 94
- اشاره 98
- ضرورت تداوم مبارزه علیه کفر، شرک و ستم 99
- بینش سیاسی امام باقر 99
- اشاره 99
- موضعگیری علیه حاکمان ستمگر 101
- استفاده از پند و تذکر در مسیر اصلاح 102
- استفاده از روش های قهرآمیز علیه ظلم و فساد 103
- نفی روحیه ی عافیت طلبی و توجیه گری 104
- منع استفاده از ظلم، برای اقامه ی حق 105
- تأثیر عدالت اجتماعی در غنای اقتصادی 106
- ویژگی های پیشوا و حاکم صالح 106
- نقش رهبری حق در صلاح دین و دنیا 107
- استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق 109
- سعادت جامعه، در سایه ی حکومت رهبران الهی 111
- دانشمندان از دیگر عوامل صلاح و فساد جامعه 112
- تقیه و پنهان کاری 113
- اشاره 113
- تقیه به منظور حفظ بنیه ی اقتصادی نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور حفظ جان نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور اجرای برنامه های مهمتر 116
- تقیه به منظور حفظ حرمت ارزش ها 116
- حرکت سری در شرایط نامساعد 117
- اشاره 118
- خط مشی سیاسی امام باقر 118
- تفاوت خط مشی ائمه در امور سیاسی 119
- تسخیر پایگاه فکری و فرهنگی جامعه 121
- تحکیم سری بنیادهای تفکر شیعی 123
- القای روح ظلم ستیزی در پیروان 124
- ابراز نفرت از فرمانروایان ناصالح 125
- ترسیم چهره ی پلید جباران و افشاگری علیه آنان 128
- منع شیعیان، از تقرب به سلطان 129
- حفظ وحدت و یکپارچگی امت 132
- همیاری با همه ی مسلمانان، در مبارزه با دشمن مشترک 133
- رهنمود به حکام، در مبارزه با دشمنان اسلام 135
- سفارش به عمر بن عبدالعزیز درباره ی عدل و انصاف 138
- هشدار به برخی خلفا درباره ی کجروی ها 141
- ترویج مکتب جهاد و شهادت 144
- دعوت به پایمردی در طریق حق 145
- از سقیفه تا حکومت بنی امیه 146
- شرایط سیاسی، در عصر امام باقر 146
- بنی امیه، بر مسند جباریت 150
- شرایط سیاسی، از بیان امام باقر 151
- بیان و داوری دیگران 153
- بنی امیه، و بدبین ساختن مردم به اهل بیت 154
- اشاره 156
- مروان بن حکم 156
- عبدالملک مروان 158
- ولید بن عبدالملک 159
- اشاره 160
- ولید بن عبدالملک 160
- خلفای معاصر با دوران امامت باقرالعلوم 160
- سلیمان بن عبدالملک 161
- شیعه در عصر سلیمان بن عبدالملک 162
- سلیمان بن عبدالملک در نگاه امام باقر 162
- عمر بن عبدالعزیز 163
- عمر بن عبدالعزیز و خاندان علی 164
- بازگشت فدک به فرزندان فاطمه 165
- ناخشنودی بنی امیه از روش عمر بن عبدالعزیز 167
- عمر بن عبدالعزیز در نظر ائمه 168
- برانداختن رسم دشنام به علی 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر شیعیان عصر وی 171
- یزید بن عبدالملک 173
- عداوت هشام بن عبدالملک با امام باقر 175
- هشام بن عبدالملک 175
- ریشه های عداوت 177
- سخت ترین دوران بر امام باقر 181
- شیعه در تنگنای خلافت هشام 182
- شهادت زید بن علی بن الحسین 183
- شهادت امام باقر با توطئه ی هشام 185
- امام باقر و قیام زید بن علی 187
- اشاره 187
- فلسفه ی نهی از قیام زید 191
- اشاره 194
- کار و تلاش در اوج زهد و تقوا 194
- زندگی اجتماعی باقرالعلوم 194
- حضور سازنده و مؤثر در جامعه 196
- مرجعیت و پاسخگویی به پرسش های مردم 197
- رسیدگی به محرومان 198
- سخاوت و مروت نسبت به دوستان 199
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 201
- صمیمیت و محبت با دوستان 202
- محبت و عاطفه نسبت به خانواده 203
- احترام به حقوق اجتماعی مؤمنان 205
- اهتمام به حقوق مالی مردم 206
- رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران 207
- عدم تحمیل ایده های خویش بر همسران 208
- رعایت جمال و زی شرافتمندانه 210
- اشاره 213
- قلبی، هماره مشغول به یاد خدا 216
- دعاها و نیایش ها 217
- تجلی دانش و حکمت در سخنان باقرالعلوم 226
- اشاره 226
- ارزش والای عقل 229
- اشاره 230
- جایگاه بلند دانش 230
- تحصیل دانش، عبادت و جهادی بزرگ 231
- علم، سلاحی کارآمد 231
- اهمیت تعلیم و تعلم 232
- ممنوعیت سوء استفاده از دانش 232
- لزوم دقت در گزینش معلم 233
- آثار نیک و بد تعلیم، متوجه معلمان 233
- لزوم دقت در انتخاب دانشجو 234
- شناخت، ملاک ارزش عمل 235
- شناخت عمیق دین، اوج کمال و تعالی 235
- شناخت، معیار منزلت انسان 235
- شناخت خداوند و صفات او 236
- شناخت رهبران الهی 238
- رابطه ی امام شناسی و خداشناسی 239
- امام، نور هدایت 241
- امام، عالم به ظاهر و باطن قرآن 242
- امام، خزانه دار علم الهی 242
- رابطه ی علم امام با لزوم اطاعت از او 243
- امام، دارای علم پیامبر و نه مقام نبوت 243
- امام معصوم، دارای ولایت بر امت 244
- اشاره 244
- دستیابی به ولایت امامان تنها در پرتو عمل 245
- اهل گناه، محروم از ولایت امامان 246
- شناخت و عقیده، مستلزم عمل 249
- اشاره 249
- ارزش علم، در کنار عمل 250
- عمل، راهگشای دانش فزونتر 251
- عمل، راه تقرب به خداوند 251
- عمل، نیازمند استمرار و مداومت 251
- آگاهان، دارای مسؤولیت فزونتر 252
- عمل، شرط ایمان و نشانه ی آن 252
- آگاهان بی عمل، گرگ های جامعه 253
- عالمان درباری، دور از رحمت الهی 254
- اطاعت و بندگی 255
- رابطه ی انسان با خدا 255
- اشاره 255
- انجام واجبات، بالاترین اطاعت 256
- پایداری در مسیر بندگی 257
- مقاومت در برابر گناه 257
- مؤمن، هماره به یاد خدا 258
- برترین عبادت 258
- یاد خدا، همیشه و در همه جا 259
- آثار یاد و ذکر خداوند 260
- لزوم شکر به درگاه خداوند 261
- خوش گمانی به پروردگار 262
- امیدواری به غفران الهی 263
- پرهیز از امید کاذب 264
- تعادل میان بیم و امید 265
- اصرار در دعا 266
- گریه و تضرع به درگاه خدا 267
- انگیزه ی دعا و تضرع 268
- دعا و تسلیم در برابر خدا 268
- راه تقرب به پروردگار 269
- خودشناسی (معرفت نفس) 270
- اشاره 270
- مسؤولیت انسان درباره ی خویش 270
- آثار خودشناسی 270
- قلب و حالات آن 271
- اشاره 271
- قلب و انواع آن 272
- قساوت قلب 273
- اهمیت سلامت قلب 274
- ارزش ها و کرامت های اخلاقی 274
- فرو خوردن خشم 275
- حسن خلق 275
- اشاره 275
- راه غلبه بر خشم 277
- پرهیز از حسد 278
- اجتناب از تکبر و فخر 279
- قناعت و دوری از طمع 279
- کنترل زبان و گفتار 281
- زندگی در حد کفاف 281
- نهی از کسالت و بی حوصلگی 282
- نکوهش نفاق و دوچهرگی 282
- اشاره 283
- دینداری در غم و شادی 283
- نشانه های مؤمن واقعی 283
- رابطه ی انسان با مردم و جامعه 284
- اقتصاد و حسابگری در معیشت 284
- وابستگی فرد به جامعه 284
- پیشتازی در میدان ارزش ها 284
- مؤمنان، برادران واقعی 285
- مؤمنان، اعضای یک پیکر 285
- مسؤولیت در برابر جامعه 286
- برادری، مستلزم حمایت اقتصادی 286
- جامعه ی ایده آل 287
- حقوق اجتماعی مؤمنان بر یکدیگر 288
- اشاره 288
- امر به معروف و نهی از منکر 289
- صداقت و ادای امانت 289
- عفو و گذشت، رمز زندگی با مردم 290
- شیوه ی دوستیابی 290
- جاذبه و دافعه 291
- رفق و مدارا با مردم 292
- حفظ و تقویت روابط خویشاوندی 295
- حرمت حریم خانواده 296
- عالی ترین نمود مودت اجتماعی 297
- محبت ها و دوستی های ارزشمند 298
- معاشرت های ممنوع و زیانبار 299
- روش برخورد با طیف های مختلف 300
- اختلاف های اجتماعی، نتیجه ی گناه 300
شکست خورده یافت، و بی تأمل از گفته های خود معذرت خواهی کرد و اسلام آورد. (1).
ارزش و اهمیت این گونه شکیبایی و بردباری، چه بسا برای بسیاری از انسان ها،نامفهوم باشد، ولی کسانی چون خواجه نصیرالدین طوسی که از یک سو افضل عالمان عصر خویش در علوم عقلی و نقلی شناخته شده، و از سوی دیگر منصب وزارت را در دستگاه حکومت به وی واگذار کرده اند، در اوج موقعیت علمی و اجتماعی، به امام خویش اقتدا کرده و در مقابل بدگویان به صبری شگفت نایل می شود.
شخصی به او خطاب می کند: ای سگ، و ای سگ زاده!
اما او در پاسخ می گوید: این سخن تو درست نیست؛ زیرا سگ بر چهار دست و پار راه می رود و من چنین نیستم، سگ چنگال دارد، شعور ندارد، نمی اندیشد، ولی من چنین نیستم و... (2).
به راستی چنین شکیبایی و تحملی را جز در پیروان مکتب اهل بیت نمی توان پیدا کرد.
صمیمیت و محبت با دوستان
یکی از دوستان امام باقر (ع) به نام ابی عبیده می گوید:
در سفر، رفیق و همراه امام باقر (ع) بودم. در طول سفر همیشه نخست من سوار بر مرکب می شدم و سپس آن حضرت بر مرکب خویش سوار می شد. (و این نهایت احترام و رعایت حرمت بود).
زمانی که بر مرکب می نشستیم و در کنار یکدیگر قرار می گرفتیم، آن چنان با من گرم می گرفت و از حالم جویا می شد که گویی لحظاتی قبل در کنار هم نبوده ایم و
1- 395. قال له نصرانی: انت بقر؟ قال: انا باقر، قال: انت ابن الطباخه؟ قال: ذاک حرفتها، قال: انت ابن السود الزنجیه البذیه، قال: ان کنت صدقت غفر الله لها، و ان کنت کذبت غفر الله لک، قال: فاسلم النصرانی. مناقب ابن شهر آشوب 4 / 207؛ بحار 46 / 289؛ نورالابصار، مازندرانی 51؛ اعیان الشیعه 1 / 653.
2- 396. رک: الانوار البهیه 123.