- مقدمه 1
- ولادت 5
- پنجمین طلوع امامت 5
- اشاره 5
- تبار والای امام باقر 6
- نام و کنیه 7
- القاب 8
- همسران 9
- فرزندان 9
- جایگاه دینی و علمی 10
- پایگاه اجتماعی 11
- دستاوردها 12
- شهادت 12
- اشاره 16
- دلایل امامت 16
- اشاره 16
- بشارت پیامبر به ائمه ی دوازده گانه 18
- تصریح پیامبر به امامت باقرالعلوم 20
- پیام جابر از رسول خدا برای امام باقر 21
- حدیث جابر در منابع اهل سنت 23
- تصریح امام سجاد به امامت باقرالعلوم 24
- تصریح باقرالعلوم به امامت خویش 25
- ویژگی ها و شایستگی های ضروری امام 28
- انتخاب الهی، برترین انتخاب 30
- انتخاب الهی، دارای ملاک 31
- اشاره 33
- کمال ها و کرامت ها، نشانه ای دیگر 33
- انهدام قصر هشام 34
- ترسیم پیامدهای نهضت زید بن علی 35
- اخبار از خلافت عمر بن عبدالعزیز 35
- نظارت بر رفتار پنهانی پیروان 36
- سخنی با منکران 37
- زندگی علمی باقرالعلوم 40
- اشاره 40
- امام باقر، در آینه ی اندیشه ها 40
- شاگردان و تربیت یافتگان مکتب باقر العلوم 46
- اشاره 64
- درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری 65
- اشاره 65
- مبارزه با اندیشه ی خوارج 67
- مبارزه با توهمات قدریه و جبریه 70
- موضعگیری علیه دروغ پردازان و غالیان 72
- تبیین معارف اصولی دین 76
- اشاره 76
- توحید ذات و صفات 77
- اطلاق شی ء بر خداوند 77
- بی نیازی خدا از زمان 78
- نهی از تفکر در ذات 78
- کمترین حد شناخت انسان درباره ی خدا 78
- معنای حقیقی «یدالله» و انتساب «روح» به خدا 79
- عدم امکان مشاهده ی حسی خدا 80
- علم ازلی خداوند به حقایق و امور 80
- ارجاع امت به قرآن و افشای چهره ی عالم نمایان 81
- اشاره 85
- رویارویی با بدعت و بدعت گذاران 85
- غرض ورزی و تدابیر حیله گرانه ی عناصر ضد دین 85
- جهل و نارسایی علمی نسبت به مبانی و معارف اصیل دین 86
- مبارزه با قیاس در میدان اجتهاد 91
- تعلیم فقه و شیوه ی صحیح اجتهاد 94
- اشاره 98
- ضرورت تداوم مبارزه علیه کفر، شرک و ستم 99
- بینش سیاسی امام باقر 99
- اشاره 99
- موضعگیری علیه حاکمان ستمگر 101
- استفاده از پند و تذکر در مسیر اصلاح 102
- استفاده از روش های قهرآمیز علیه ظلم و فساد 103
- نفی روحیه ی عافیت طلبی و توجیه گری 104
- منع استفاده از ظلم، برای اقامه ی حق 105
- ویژگی های پیشوا و حاکم صالح 106
- تأثیر عدالت اجتماعی در غنای اقتصادی 106
- نقش رهبری حق در صلاح دین و دنیا 107
- استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق 109
- سعادت جامعه، در سایه ی حکومت رهبران الهی 111
- دانشمندان از دیگر عوامل صلاح و فساد جامعه 112
- اشاره 113
- تقیه و پنهان کاری 113
- تقیه به منظور حفظ جان نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور حفظ بنیه ی اقتصادی نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور اجرای برنامه های مهمتر 116
- تقیه به منظور حفظ حرمت ارزش ها 116
- حرکت سری در شرایط نامساعد 117
- اشاره 118
- خط مشی سیاسی امام باقر 118
- تفاوت خط مشی ائمه در امور سیاسی 119
- تسخیر پایگاه فکری و فرهنگی جامعه 121
- تحکیم سری بنیادهای تفکر شیعی 123
- القای روح ظلم ستیزی در پیروان 124
- ابراز نفرت از فرمانروایان ناصالح 125
- ترسیم چهره ی پلید جباران و افشاگری علیه آنان 128
- منع شیعیان، از تقرب به سلطان 129
- حفظ وحدت و یکپارچگی امت 132
- همیاری با همه ی مسلمانان، در مبارزه با دشمن مشترک 133
- رهنمود به حکام، در مبارزه با دشمنان اسلام 135
- سفارش به عمر بن عبدالعزیز درباره ی عدل و انصاف 138
- هشدار به برخی خلفا درباره ی کجروی ها 141
- ترویج مکتب جهاد و شهادت 144
- دعوت به پایمردی در طریق حق 145
- شرایط سیاسی، در عصر امام باقر 146
- از سقیفه تا حکومت بنی امیه 146
- بنی امیه، بر مسند جباریت 150
- شرایط سیاسی، از بیان امام باقر 151
- بیان و داوری دیگران 153
- بنی امیه، و بدبین ساختن مردم به اهل بیت 154
- اشاره 156
- مروان بن حکم 156
- عبدالملک مروان 158
- ولید بن عبدالملک 159
- اشاره 160
- ولید بن عبدالملک 160
- خلفای معاصر با دوران امامت باقرالعلوم 160
- سلیمان بن عبدالملک 161
- سلیمان بن عبدالملک در نگاه امام باقر 162
- شیعه در عصر سلیمان بن عبدالملک 162
- عمر بن عبدالعزیز 163
- عمر بن عبدالعزیز و خاندان علی 164
- بازگشت فدک به فرزندان فاطمه 165
- ناخشنودی بنی امیه از روش عمر بن عبدالعزیز 167
- برانداختن رسم دشنام به علی 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر ائمه 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر شیعیان عصر وی 171
- یزید بن عبدالملک 173
- عداوت هشام بن عبدالملک با امام باقر 175
- هشام بن عبدالملک 175
- ریشه های عداوت 177
- سخت ترین دوران بر امام باقر 181
- شیعه در تنگنای خلافت هشام 182
- شهادت زید بن علی بن الحسین 183
- شهادت امام باقر با توطئه ی هشام 185
- اشاره 187
- امام باقر و قیام زید بن علی 187
- فلسفه ی نهی از قیام زید 191
- اشاره 194
- کار و تلاش در اوج زهد و تقوا 194
- زندگی اجتماعی باقرالعلوم 194
- حضور سازنده و مؤثر در جامعه 196
- مرجعیت و پاسخگویی به پرسش های مردم 197
- رسیدگی به محرومان 198
- سخاوت و مروت نسبت به دوستان 199
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 201
- صمیمیت و محبت با دوستان 202
- محبت و عاطفه نسبت به خانواده 203
- احترام به حقوق اجتماعی مؤمنان 205
- اهتمام به حقوق مالی مردم 206
- رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران 207
- عدم تحمیل ایده های خویش بر همسران 208
- رعایت جمال و زی شرافتمندانه 210
- اشاره 213
- قلبی، هماره مشغول به یاد خدا 216
- دعاها و نیایش ها 217
- اشاره 226
- تجلی دانش و حکمت در سخنان باقرالعلوم 226
- ارزش والای عقل 229
- اشاره 230
- جایگاه بلند دانش 230
- تحصیل دانش، عبادت و جهادی بزرگ 231
- علم، سلاحی کارآمد 231
- اهمیت تعلیم و تعلم 232
- ممنوعیت سوء استفاده از دانش 232
- آثار نیک و بد تعلیم، متوجه معلمان 233
- لزوم دقت در گزینش معلم 233
- لزوم دقت در انتخاب دانشجو 234
- شناخت، معیار منزلت انسان 235
- شناخت عمیق دین، اوج کمال و تعالی 235
- شناخت، ملاک ارزش عمل 235
- شناخت خداوند و صفات او 236
- شناخت رهبران الهی 238
- رابطه ی امام شناسی و خداشناسی 239
- امام، نور هدایت 241
- امام، عالم به ظاهر و باطن قرآن 242
- امام، خزانه دار علم الهی 242
- امام، دارای علم پیامبر و نه مقام نبوت 243
- رابطه ی علم امام با لزوم اطاعت از او 243
- امام معصوم، دارای ولایت بر امت 244
- اشاره 244
- دستیابی به ولایت امامان تنها در پرتو عمل 245
- اهل گناه، محروم از ولایت امامان 246
- شناخت و عقیده، مستلزم عمل 249
- اشاره 249
- ارزش علم، در کنار عمل 250
- عمل، نیازمند استمرار و مداومت 251
- عمل، راهگشای دانش فزونتر 251
- عمل، راه تقرب به خداوند 251
- عمل، شرط ایمان و نشانه ی آن 252
- آگاهان، دارای مسؤولیت فزونتر 252
- آگاهان بی عمل، گرگ های جامعه 253
- عالمان درباری، دور از رحمت الهی 254
- رابطه ی انسان با خدا 255
- اطاعت و بندگی 255
- اشاره 255
- انجام واجبات، بالاترین اطاعت 256
- مقاومت در برابر گناه 257
- پایداری در مسیر بندگی 257
- برترین عبادت 258
- مؤمن، هماره به یاد خدا 258
- یاد خدا، همیشه و در همه جا 259
- آثار یاد و ذکر خداوند 260
- لزوم شکر به درگاه خداوند 261
- خوش گمانی به پروردگار 262
- امیدواری به غفران الهی 263
- پرهیز از امید کاذب 264
- تعادل میان بیم و امید 265
- اصرار در دعا 266
- گریه و تضرع به درگاه خدا 267
- دعا و تسلیم در برابر خدا 268
- انگیزه ی دعا و تضرع 268
- راه تقرب به پروردگار 269
- اشاره 270
- خودشناسی (معرفت نفس) 270
- مسؤولیت انسان درباره ی خویش 270
- آثار خودشناسی 270
- قلب و حالات آن 271
- اشاره 271
- قلب و انواع آن 272
- قساوت قلب 273
- ارزش ها و کرامت های اخلاقی 274
- اهمیت سلامت قلب 274
- اشاره 275
- فرو خوردن خشم 275
- حسن خلق 275
- راه غلبه بر خشم 277
- پرهیز از حسد 278
- اجتناب از تکبر و فخر 279
- قناعت و دوری از طمع 279
- کنترل زبان و گفتار 281
- زندگی در حد کفاف 281
- نهی از کسالت و بی حوصلگی 282
- نکوهش نفاق و دوچهرگی 282
- نشانه های مؤمن واقعی 283
- اشاره 283
- دینداری در غم و شادی 283
- اقتصاد و حسابگری در معیشت 284
- وابستگی فرد به جامعه 284
- پیشتازی در میدان ارزش ها 284
- رابطه ی انسان با مردم و جامعه 284
- مؤمنان، برادران واقعی 285
- مؤمنان، اعضای یک پیکر 285
- برادری، مستلزم حمایت اقتصادی 286
- مسؤولیت در برابر جامعه 286
- جامعه ی ایده آل 287
- حقوق اجتماعی مؤمنان بر یکدیگر 288
- اشاره 288
- امر به معروف و نهی از منکر 289
- صداقت و ادای امانت 289
- عفو و گذشت، رمز زندگی با مردم 290
- شیوه ی دوستیابی 290
- جاذبه و دافعه 291
- رفق و مدارا با مردم 292
- حفظ و تقویت روابط خویشاوندی 295
- حرمت حریم خانواده 296
- عالی ترین نمود مودت اجتماعی 297
- محبت ها و دوستی های ارزشمند 298
- معاشرت های ممنوع و زیانبار 299
- روش برخورد با طیف های مختلف 300
- اختلاف های اجتماعی، نتیجه ی گناه 300
آن حضرت درباره ی لزوم پیوستگی علم و عمل فرموده است:
عمل، بدون شناخت، قابل پذیرش نیست و شناخت، بدون عمل نیز فاقد ارزش و اعتبار است. (1).
عمل، راه تقرب به خداوند
امام باقر (ع) به فردی از شیعیان فرمود:
این پیام مرا به شیعیان ما برسان که: به آنچه نزد خداوند است نایل نخواهند شد و دست نخواهند یافت، مگر به وسیله ی عمل. و نیز این پیام را به آنان برسان که بیشترین حسرت را در قیامت، کسی دارد که عدالت را بستاید ولی خود بر خلاف آن عمل نماید. (2).
عمل، راهگشای دانش فزونتر
امام باقر (ع) در بیان اهمیت عمل به دانسته ها و نقش آن در تکامل علمی انسان می فرماید:
کسی که به دانش خود عمل کند و دانسته هایش را بکار بندد، خداوند به او حقایق و اسرار نهفته ی جدیدی را خواهد آموخت. (3).
عمل، نیازمند استمرار و مداومت
امام باقر (ع) می فرماید:
محبوبترین عمل نزد خداوند، عمل نیکی است که انسان بر آن مداومت داشته
1- 472. الامام الباقر (ع): لا یقبل عمل الا بمعرفه، و لا معرفه الا بعمل. تحف العقول 215.
2- 473. عن ابی جعفر (ع) انه قال لخیثمه: ابلغ شیعتنا انه لا ینال ما عندالله الا بالعمل و ابلغ شیعتنا ان اعظم الناس حسره یوم القیامه من وصف عدلا ثم خالفه الی غیره. بحار 2 / 29.
3- 474. قال الباقر (ع): من عمل بما یعلم علمه الله مالم یعلم. بحار 78 / 189.