- مقدمه 1
- ولادت 5
- پنجمین طلوع امامت 5
- اشاره 5
- تبار والای امام باقر 6
- نام و کنیه 7
- القاب 8
- همسران 9
- فرزندان 9
- جایگاه دینی و علمی 10
- پایگاه اجتماعی 11
- شهادت 12
- دستاوردها 12
- اشاره 16
- اشاره 16
- دلایل امامت 16
- بشارت پیامبر به ائمه ی دوازده گانه 18
- تصریح پیامبر به امامت باقرالعلوم 20
- پیام جابر از رسول خدا برای امام باقر 21
- حدیث جابر در منابع اهل سنت 23
- تصریح امام سجاد به امامت باقرالعلوم 24
- تصریح باقرالعلوم به امامت خویش 25
- ویژگی ها و شایستگی های ضروری امام 28
- انتخاب الهی، برترین انتخاب 30
- انتخاب الهی، دارای ملاک 31
- کمال ها و کرامت ها، نشانه ای دیگر 33
- اشاره 33
- انهدام قصر هشام 34
- ترسیم پیامدهای نهضت زید بن علی 35
- اخبار از خلافت عمر بن عبدالعزیز 35
- نظارت بر رفتار پنهانی پیروان 36
- سخنی با منکران 37
- زندگی علمی باقرالعلوم 40
- اشاره 40
- امام باقر، در آینه ی اندیشه ها 40
- شاگردان و تربیت یافتگان مکتب باقر العلوم 46
- اشاره 64
- درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری 65
- اشاره 65
- مبارزه با اندیشه ی خوارج 67
- مبارزه با توهمات قدریه و جبریه 70
- موضعگیری علیه دروغ پردازان و غالیان 72
- تبیین معارف اصولی دین 76
- اشاره 76
- توحید ذات و صفات 77
- اطلاق شی ء بر خداوند 77
- بی نیازی خدا از زمان 78
- نهی از تفکر در ذات 78
- کمترین حد شناخت انسان درباره ی خدا 78
- معنای حقیقی «یدالله» و انتساب «روح» به خدا 79
- عدم امکان مشاهده ی حسی خدا 80
- علم ازلی خداوند به حقایق و امور 80
- ارجاع امت به قرآن و افشای چهره ی عالم نمایان 81
- رویارویی با بدعت و بدعت گذاران 85
- اشاره 85
- غرض ورزی و تدابیر حیله گرانه ی عناصر ضد دین 85
- جهل و نارسایی علمی نسبت به مبانی و معارف اصیل دین 86
- مبارزه با قیاس در میدان اجتهاد 91
- تعلیم فقه و شیوه ی صحیح اجتهاد 94
- اشاره 98
- بینش سیاسی امام باقر 99
- ضرورت تداوم مبارزه علیه کفر، شرک و ستم 99
- اشاره 99
- موضعگیری علیه حاکمان ستمگر 101
- استفاده از پند و تذکر در مسیر اصلاح 102
- استفاده از روش های قهرآمیز علیه ظلم و فساد 103
- نفی روحیه ی عافیت طلبی و توجیه گری 104
- منع استفاده از ظلم، برای اقامه ی حق 105
- تأثیر عدالت اجتماعی در غنای اقتصادی 106
- ویژگی های پیشوا و حاکم صالح 106
- نقش رهبری حق در صلاح دین و دنیا 107
- استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق 109
- سعادت جامعه، در سایه ی حکومت رهبران الهی 111
- دانشمندان از دیگر عوامل صلاح و فساد جامعه 112
- اشاره 113
- تقیه و پنهان کاری 113
- تقیه به منظور حفظ جان نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور حفظ بنیه ی اقتصادی نیروهای خودی 115
- تقیه به منظور حفظ حرمت ارزش ها 116
- تقیه به منظور اجرای برنامه های مهمتر 116
- حرکت سری در شرایط نامساعد 117
- خط مشی سیاسی امام باقر 118
- اشاره 118
- تفاوت خط مشی ائمه در امور سیاسی 119
- تسخیر پایگاه فکری و فرهنگی جامعه 121
- تحکیم سری بنیادهای تفکر شیعی 123
- القای روح ظلم ستیزی در پیروان 124
- ابراز نفرت از فرمانروایان ناصالح 125
- ترسیم چهره ی پلید جباران و افشاگری علیه آنان 128
- منع شیعیان، از تقرب به سلطان 129
- حفظ وحدت و یکپارچگی امت 132
- همیاری با همه ی مسلمانان، در مبارزه با دشمن مشترک 133
- رهنمود به حکام، در مبارزه با دشمنان اسلام 135
- سفارش به عمر بن عبدالعزیز درباره ی عدل و انصاف 138
- هشدار به برخی خلفا درباره ی کجروی ها 141
- ترویج مکتب جهاد و شهادت 144
- دعوت به پایمردی در طریق حق 145
- از سقیفه تا حکومت بنی امیه 146
- شرایط سیاسی، در عصر امام باقر 146
- بنی امیه، بر مسند جباریت 150
- شرایط سیاسی، از بیان امام باقر 151
- بیان و داوری دیگران 153
- بنی امیه، و بدبین ساختن مردم به اهل بیت 154
- مروان بن حکم 156
- اشاره 156
- عبدالملک مروان 158
- ولید بن عبدالملک 159
- ولید بن عبدالملک 160
- خلفای معاصر با دوران امامت باقرالعلوم 160
- اشاره 160
- سلیمان بن عبدالملک 161
- شیعه در عصر سلیمان بن عبدالملک 162
- سلیمان بن عبدالملک در نگاه امام باقر 162
- عمر بن عبدالعزیز 163
- عمر بن عبدالعزیز و خاندان علی 164
- بازگشت فدک به فرزندان فاطمه 165
- ناخشنودی بنی امیه از روش عمر بن عبدالعزیز 167
- عمر بن عبدالعزیز در نظر ائمه 168
- برانداختن رسم دشنام به علی 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر شیعیان عصر وی 171
- یزید بن عبدالملک 173
- هشام بن عبدالملک 175
- عداوت هشام بن عبدالملک با امام باقر 175
- ریشه های عداوت 177
- سخت ترین دوران بر امام باقر 181
- شیعه در تنگنای خلافت هشام 182
- شهادت زید بن علی بن الحسین 183
- شهادت امام باقر با توطئه ی هشام 185
- امام باقر و قیام زید بن علی 187
- اشاره 187
- فلسفه ی نهی از قیام زید 191
- زندگی اجتماعی باقرالعلوم 194
- اشاره 194
- کار و تلاش در اوج زهد و تقوا 194
- حضور سازنده و مؤثر در جامعه 196
- مرجعیت و پاسخگویی به پرسش های مردم 197
- رسیدگی به محرومان 198
- سخاوت و مروت نسبت به دوستان 199
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 201
- صمیمیت و محبت با دوستان 202
- محبت و عاطفه نسبت به خانواده 203
- احترام به حقوق اجتماعی مؤمنان 205
- اهتمام به حقوق مالی مردم 206
- رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران 207
- عدم تحمیل ایده های خویش بر همسران 208
- رعایت جمال و زی شرافتمندانه 210
- اشاره 213
- قلبی، هماره مشغول به یاد خدا 216
- دعاها و نیایش ها 217
- اشاره 226
- تجلی دانش و حکمت در سخنان باقرالعلوم 226
- ارزش والای عقل 229
- اشاره 230
- جایگاه بلند دانش 230
- تحصیل دانش، عبادت و جهادی بزرگ 231
- علم، سلاحی کارآمد 231
- ممنوعیت سوء استفاده از دانش 232
- اهمیت تعلیم و تعلم 232
- لزوم دقت در گزینش معلم 233
- آثار نیک و بد تعلیم، متوجه معلمان 233
- لزوم دقت در انتخاب دانشجو 234
- شناخت عمیق دین، اوج کمال و تعالی 235
- شناخت، معیار منزلت انسان 235
- شناخت، ملاک ارزش عمل 235
- شناخت خداوند و صفات او 236
- شناخت رهبران الهی 238
- رابطه ی امام شناسی و خداشناسی 239
- امام، نور هدایت 241
- امام، عالم به ظاهر و باطن قرآن 242
- امام، خزانه دار علم الهی 242
- امام، دارای علم پیامبر و نه مقام نبوت 243
- رابطه ی علم امام با لزوم اطاعت از او 243
- امام معصوم، دارای ولایت بر امت 244
- اشاره 244
- دستیابی به ولایت امامان تنها در پرتو عمل 245
- اهل گناه، محروم از ولایت امامان 246
- شناخت و عقیده، مستلزم عمل 249
- اشاره 249
- ارزش علم، در کنار عمل 250
- عمل، نیازمند استمرار و مداومت 251
- عمل، راهگشای دانش فزونتر 251
- عمل، راه تقرب به خداوند 251
- عمل، شرط ایمان و نشانه ی آن 252
- آگاهان، دارای مسؤولیت فزونتر 252
- آگاهان بی عمل، گرگ های جامعه 253
- عالمان درباری، دور از رحمت الهی 254
- اشاره 255
- رابطه ی انسان با خدا 255
- اطاعت و بندگی 255
- انجام واجبات، بالاترین اطاعت 256
- مقاومت در برابر گناه 257
- پایداری در مسیر بندگی 257
- برترین عبادت 258
- مؤمن، هماره به یاد خدا 258
- یاد خدا، همیشه و در همه جا 259
- آثار یاد و ذکر خداوند 260
- لزوم شکر به درگاه خداوند 261
- خوش گمانی به پروردگار 262
- امیدواری به غفران الهی 263
- پرهیز از امید کاذب 264
- تعادل میان بیم و امید 265
- اصرار در دعا 266
- گریه و تضرع به درگاه خدا 267
- انگیزه ی دعا و تضرع 268
- دعا و تسلیم در برابر خدا 268
- راه تقرب به پروردگار 269
- اشاره 270
- مسؤولیت انسان درباره ی خویش 270
- آثار خودشناسی 270
- خودشناسی (معرفت نفس) 270
- قلب و حالات آن 271
- اشاره 271
- قلب و انواع آن 272
- قساوت قلب 273
- اهمیت سلامت قلب 274
- ارزش ها و کرامت های اخلاقی 274
- اشاره 275
- فرو خوردن خشم 275
- حسن خلق 275
- راه غلبه بر خشم 277
- پرهیز از حسد 278
- اجتناب از تکبر و فخر 279
- قناعت و دوری از طمع 279
- زندگی در حد کفاف 281
- کنترل زبان و گفتار 281
- نکوهش نفاق و دوچهرگی 282
- نهی از کسالت و بی حوصلگی 282
- دینداری در غم و شادی 283
- نشانه های مؤمن واقعی 283
- اشاره 283
- پیشتازی در میدان ارزش ها 284
- وابستگی فرد به جامعه 284
- اقتصاد و حسابگری در معیشت 284
- رابطه ی انسان با مردم و جامعه 284
- مؤمنان، اعضای یک پیکر 285
- مؤمنان، برادران واقعی 285
- مسؤولیت در برابر جامعه 286
- برادری، مستلزم حمایت اقتصادی 286
- جامعه ی ایده آل 287
- حقوق اجتماعی مؤمنان بر یکدیگر 288
- اشاره 288
- صداقت و ادای امانت 289
- امر به معروف و نهی از منکر 289
- عفو و گذشت، رمز زندگی با مردم 290
- شیوه ی دوستیابی 290
- جاذبه و دافعه 291
- رفق و مدارا با مردم 292
- حفظ و تقویت روابط خویشاوندی 295
- حرمت حریم خانواده 296
- عالی ترین نمود مودت اجتماعی 297
- محبت ها و دوستی های ارزشمند 298
- معاشرت های ممنوع و زیانبار 299
- اختلاف های اجتماعی، نتیجه ی گناه 300
- روش برخورد با طیف های مختلف 300
آنچه این معنا را تأیید می کند روایات دیگری است به این مضمون:
رسول خدا (ص) فرمود: مصافحه کنید، زیرا مصافحه کدورت ها، کینه ها و بدخواهی ها را از میان می برد. (1).
امام باقر (ع) در مورد چگونگی همزیستی با مردم می فرماید:
زمانی که امیرالمؤمنین (ع) در بستر وفات و در حال احتضار قرار داشت، فرزندان خویش را فرا خواند تا ایشان را سفارش به ارزش ها کند. از جمله مطالبی که آن حضرت در پایان سفارش های خود فرمود این است که:
ای فرزندانم، با مردم به گونه ای زندگی کنید که اگر روزی از دیدشان پنهان شدید، (و به سفری رفتید و یا در بستر بیماری افتادید) برایتان دلتنگ شوند و مشتاق دیدار شما باشند و اگر زندگی را بدرود گفتید، برایتان بگریند و اشک ریزند. (2).
حفظ و تقویت روابط خویشاوندی
معاشرت و ارتباط اجتماعی با خویشاوندان، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. و در مکتب اهل بیت، تأکید فراوانی نسبت به آن شده است.
امام باقر (ع) می فرماید:
رسول خدا (ص) فرموده است: آنان که از امت من حاضر و یا غایبند، و نیز همه ی آنان را که در صلب پدران و رحم مادرانند و تا قیامت خواهند آمد، همه و همه را سفارش می کنم به صله ی رحم و حفظ روابط خویشاوندی. هر چند حفظ این پیوند مستلزم پیمودن راهی یکساله باشد! زیرا حفظ پیوندهای خانوادگی و صله ی رحم از برنامه های دین است. (3).
1- 582. قال النبی (ص): تصافحوا فان التصافح یذهب السخیمه. اصول کافی 2 / 182. بحار 77 / 158.
2- 583. قال الباقر (ع): لما احتضر امیرالمؤمنین (ع) جمع بنیه... فوصاهم... یا بنی عاشروا الناس عشره ان غبتم حنوا الیکم، و ان فقدتم بکوا علیکم... بحار 42 / 247.
3- 584. عن أبی جعفر (ع) قال: قال رسول الله (ص): اوصی الشاهد من امتی و الغائب منهم و من فی اصلاب الرجال و ارحام النساء الی یوم القیامه ان یصل الرحم و ان کانت منه علی مسیره سنه، فان ذلک من الدین. اصول کافی 2 / 151.