- مقدمه 1
- ولادت 5
- اشاره 5
- پنجمین طلوع امامت 5
- تبار والای امام باقر 6
- نام و کنیه 7
- القاب 8
- فرزندان 9
- همسران 9
- جایگاه دینی و علمی 10
- پایگاه اجتماعی 11
- دستاوردها 12
- شهادت 12
- اشاره 16
- دلایل امامت 16
- اشاره 16
- بشارت پیامبر به ائمه ی دوازده گانه 18
- تصریح پیامبر به امامت باقرالعلوم 20
- پیام جابر از رسول خدا برای امام باقر 21
- حدیث جابر در منابع اهل سنت 23
- تصریح امام سجاد به امامت باقرالعلوم 24
- تصریح باقرالعلوم به امامت خویش 25
- ویژگی ها و شایستگی های ضروری امام 28
- انتخاب الهی، برترین انتخاب 30
- انتخاب الهی، دارای ملاک 31
- کمال ها و کرامت ها، نشانه ای دیگر 33
- اشاره 33
- انهدام قصر هشام 34
- ترسیم پیامدهای نهضت زید بن علی 35
- اخبار از خلافت عمر بن عبدالعزیز 35
- نظارت بر رفتار پنهانی پیروان 36
- سخنی با منکران 37
- زندگی علمی باقرالعلوم 41
- امام باقر، در آینه ی اندیشه ها 41
- اشاره 41
- شاگردان و تربیت یافتگان مکتب باقر العلوم 47
- اشاره 65
- درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری 66
- اشاره 66
- مبارزه با اندیشه ی خوارج 68
- مبارزه با توهمات قدریه و جبریه 71
- موضعگیری علیه دروغ پردازان و غالیان 73
- تبیین معارف اصولی دین 77
- اشاره 77
- توحید ذات و صفات 78
- اطلاق شی ء بر خداوند 78
- بی نیازی خدا از زمان 79
- نهی از تفکر در ذات 79
- کمترین حد شناخت انسان درباره ی خدا 79
- معنای حقیقی «یدالله» و انتساب «روح» به خدا 80
- علم ازلی خداوند به حقایق و امور 81
- عدم امکان مشاهده ی حسی خدا 81
- ارجاع امت به قرآن و افشای چهره ی عالم نمایان 82
- رویارویی با بدعت و بدعت گذاران 86
- غرض ورزی و تدابیر حیله گرانه ی عناصر ضد دین 86
- اشاره 86
- جهل و نارسایی علمی نسبت به مبانی و معارف اصیل دین 87
- مبارزه با قیاس در میدان اجتهاد 92
- تعلیم فقه و شیوه ی صحیح اجتهاد 95
- اشاره 99
- ضرورت تداوم مبارزه علیه کفر، شرک و ستم 100
- اشاره 100
- بینش سیاسی امام باقر 100
- موضعگیری علیه حاکمان ستمگر 102
- استفاده از پند و تذکر در مسیر اصلاح 103
- استفاده از روش های قهرآمیز علیه ظلم و فساد 104
- نفی روحیه ی عافیت طلبی و توجیه گری 105
- منع استفاده از ظلم، برای اقامه ی حق 106
- تأثیر عدالت اجتماعی در غنای اقتصادی 107
- ویژگی های پیشوا و حاکم صالح 107
- نقش رهبری حق در صلاح دین و دنیا 108
- استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق 110
- سعادت جامعه، در سایه ی حکومت رهبران الهی 112
- دانشمندان از دیگر عوامل صلاح و فساد جامعه 113
- اشاره 114
- تقیه و پنهان کاری 114
- تقیه به منظور حفظ بنیه ی اقتصادی نیروهای خودی 116
- تقیه به منظور حفظ جان نیروهای خودی 116
- تقیه به منظور اجرای برنامه های مهمتر 117
- تقیه به منظور حفظ حرمت ارزش ها 117
- حرکت سری در شرایط نامساعد 118
- اشاره 119
- خط مشی سیاسی امام باقر 119
- تفاوت خط مشی ائمه در امور سیاسی 120
- تسخیر پایگاه فکری و فرهنگی جامعه 122
- تحکیم سری بنیادهای تفکر شیعی 124
- القای روح ظلم ستیزی در پیروان 125
- ابراز نفرت از فرمانروایان ناصالح 126
- ترسیم چهره ی پلید جباران و افشاگری علیه آنان 129
- منع شیعیان، از تقرب به سلطان 130
- حفظ وحدت و یکپارچگی امت 133
- همیاری با همه ی مسلمانان، در مبارزه با دشمن مشترک 134
- رهنمود به حکام، در مبارزه با دشمنان اسلام 136
- سفارش به عمر بن عبدالعزیز درباره ی عدل و انصاف 139
- هشدار به برخی خلفا درباره ی کجروی ها 142
- ترویج مکتب جهاد و شهادت 145
- دعوت به پایمردی در طریق حق 146
- از سقیفه تا حکومت بنی امیه 147
- شرایط سیاسی، در عصر امام باقر 147
- بنی امیه، بر مسند جباریت 151
- شرایط سیاسی، از بیان امام باقر 152
- بیان و داوری دیگران 154
- بنی امیه، و بدبین ساختن مردم به اهل بیت 155
- مروان بن حکم 157
- اشاره 157
- عبدالملک مروان 159
- ولید بن عبدالملک 160
- خلفای معاصر با دوران امامت باقرالعلوم 161
- اشاره 161
- ولید بن عبدالملک 161
- سلیمان بن عبدالملک 162
- شیعه در عصر سلیمان بن عبدالملک 163
- سلیمان بن عبدالملک در نگاه امام باقر 163
- عمر بن عبدالعزیز 164
- عمر بن عبدالعزیز و خاندان علی 165
- بازگشت فدک به فرزندان فاطمه 166
- ناخشنودی بنی امیه از روش عمر بن عبدالعزیز 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر ائمه 169
- برانداختن رسم دشنام به علی 169
- عمر بن عبدالعزیز در نظر شیعیان عصر وی 172
- یزید بن عبدالملک 174
- هشام بن عبدالملک 176
- عداوت هشام بن عبدالملک با امام باقر 176
- ریشه های عداوت 178
- سخت ترین دوران بر امام باقر 182
- شیعه در تنگنای خلافت هشام 183
- شهادت زید بن علی بن الحسین 184
- شهادت امام باقر با توطئه ی هشام 186
- اشاره 188
- امام باقر و قیام زید بن علی 188
- فلسفه ی نهی از قیام زید 192
- کار و تلاش در اوج زهد و تقوا 196
- اشاره 196
- زندگی اجتماعی باقرالعلوم 196
- حضور سازنده و مؤثر در جامعه 198
- مرجعیت و پاسخگویی به پرسش های مردم 199
- رسیدگی به محرومان 200
- سخاوت و مروت نسبت به دوستان 201
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 203
- صمیمیت و محبت با دوستان 204
- محبت و عاطفه نسبت به خانواده 205
- احترام به حقوق اجتماعی مؤمنان 207
- اهتمام به حقوق مالی مردم 208
- رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران 209
- عدم تحمیل ایده های خویش بر همسران 210
- رعایت جمال و زی شرافتمندانه 212
- اشاره 215
- قلبی، هماره مشغول به یاد خدا 218
- دعاها و نیایش ها 219
- تجلی دانش و حکمت در سخنان باقرالعلوم 229
- اشاره 229
- ارزش والای عقل 232
- جایگاه بلند دانش 233
- اشاره 233
- تحصیل دانش، عبادت و جهادی بزرگ 234
- علم، سلاحی کارآمد 234
- ممنوعیت سوء استفاده از دانش 235
- اهمیت تعلیم و تعلم 235
- آثار نیک و بد تعلیم، متوجه معلمان 236
- لزوم دقت در گزینش معلم 236
- لزوم دقت در انتخاب دانشجو 237
- شناخت، معیار منزلت انسان 238
- شناخت، ملاک ارزش عمل 238
- شناخت عمیق دین، اوج کمال و تعالی 238
- شناخت خداوند و صفات او 239
- شناخت رهبران الهی 241
- رابطه ی امام شناسی و خداشناسی 242
- امام، نور هدایت 244
- امام، عالم به ظاهر و باطن قرآن 245
- امام، خزانه دار علم الهی 245
- رابطه ی علم امام با لزوم اطاعت از او 246
- امام، دارای علم پیامبر و نه مقام نبوت 246
- اشاره 247
- امام معصوم، دارای ولایت بر امت 247
- دستیابی به ولایت امامان تنها در پرتو عمل 248
- اهل گناه، محروم از ولایت امامان 249
- شناخت و عقیده، مستلزم عمل 252
- اشاره 252
- ارزش علم، در کنار عمل 253
- عمل، راهگشای دانش فزونتر 254
- عمل، نیازمند استمرار و مداومت 254
- عمل، راه تقرب به خداوند 254
- آگاهان، دارای مسؤولیت فزونتر 255
- عمل، شرط ایمان و نشانه ی آن 255
- آگاهان بی عمل، گرگ های جامعه 256
- عالمان درباری، دور از رحمت الهی 257
- اشاره 258
- رابطه ی انسان با خدا 258
- اطاعت و بندگی 258
- انجام واجبات، بالاترین اطاعت 259
- مقاومت در برابر گناه 260
- پایداری در مسیر بندگی 260
- مؤمن، هماره به یاد خدا 261
- برترین عبادت 261
- یاد خدا، همیشه و در همه جا 262
- آثار یاد و ذکر خداوند 263
- لزوم شکر به درگاه خداوند 264
- خوش گمانی به پروردگار 265
- امیدواری به غفران الهی 266
- پرهیز از امید کاذب 267
- تعادل میان بیم و امید 268
- اصرار در دعا 269
- گریه و تضرع به درگاه خدا 270
- انگیزه ی دعا و تضرع 271
- دعا و تسلیم در برابر خدا 271
- راه تقرب به پروردگار 272
- آثار خودشناسی 273
- اشاره 273
- مسؤولیت انسان درباره ی خویش 273
- خودشناسی (معرفت نفس) 273
- اشاره 274
- قلب و حالات آن 274
- قلب و انواع آن 275
- قساوت قلب 276
- اهمیت سلامت قلب 277
- ارزش ها و کرامت های اخلاقی 277
- حسن خلق 278
- فرو خوردن خشم 278
- اشاره 278
- راه غلبه بر خشم 280
- پرهیز از حسد 281
- اجتناب از تکبر و فخر 282
- قناعت و دوری از طمع 282
- کنترل زبان و گفتار 284
- زندگی در حد کفاف 284
- نهی از کسالت و بی حوصلگی 285
- نکوهش نفاق و دوچهرگی 285
- دینداری در غم و شادی 286
- نشانه های مؤمن واقعی 286
- اشاره 286
- وابستگی فرد به جامعه 287
- پیشتازی در میدان ارزش ها 287
- اقتصاد و حسابگری در معیشت 287
- رابطه ی انسان با مردم و جامعه 287
- مؤمنان، برادران واقعی 288
- مؤمنان، اعضای یک پیکر 288
- برادری، مستلزم حمایت اقتصادی 289
- مسؤولیت در برابر جامعه 289
- جامعه ی ایده آل 290
- حقوق اجتماعی مؤمنان بر یکدیگر 291
- اشاره 291
- امر به معروف و نهی از منکر 292
- صداقت و ادای امانت 292
- عفو و گذشت، رمز زندگی با مردم 293
- شیوه ی دوستیابی 293
- جاذبه و دافعه 294
- رفق و مدارا با مردم 295
- حفظ و تقویت روابط خویشاوندی 298
- حرمت حریم خانواده 299
- عالی ترین نمود مودت اجتماعی 300
- محبت ها و دوستی های ارزشمند 301
- معاشرت های ممنوع و زیانبار 302
- اختلاف های اجتماعی، نتیجه ی گناه 303
- روش برخورد با طیف های مختلف 303
1- 294. کنت جالسا مع محمد بن علی الباقر (ع) اذ جاءه رجل فسلم علیه فرد علیه السلام، قال الرجل: کیف انتم؟ فقال له محمد: أو ما آن لکم أن تعلموا کیف نحن، انما مثلنا فی هذه الامه مثل بنی اسرائیل، کان یذبح ابناؤهم و تستحیا نساؤهم، ألا و ان هولاء یذبحون ابناءنا و یستحیون نساءنا، زعمت العرب ان لهم فضلا علی العجم، فقالت العجم: و بما ذلک؟ قالوا کان محمد منا عربیا، قالوا لهم: صدقتم، و زعمت قریش ان لها فضلا علی غیرها من العرب، فقالت لهم العرب من غیرهم: و بما ذاک؟ قالوا: کان محمد قرشیا. قالوا لهم: صدقتم، فان کان القوم صدقوا فلنا فضل علی الناس لانا ذریه محمد، و اهل بیته خاصه و عترته، لا یشرکنا فی ذلک غیرنا، فقال له الرجل: والله انی لاحبکم اهل البیت. قال: فاتخذ للبلاء جلبابا، فوالله انه لأسرع الینا و الی شیعتنا من السیل فی الوادی و بنایبد و البلاء ثم بکم، بنایبد و الرخاء ثم بکم، امالی شیخ طوسی 95؛ بحار 46 / 360.
این بیان، شدت اندوه و نگرانی امام و وجود تنگناهای سخت سیاسی و اجتماعی آن عصر را می رساند.
امام با این که خود فضیلت عرب بر غیر عرب را یک پندار واهی می شمرد، و بر اساس منطق قرآن، تقوا را ملاک کرامت هر انسان می داند، ولی از آن جا که مخالفان اهل بیت، با تکیه بر ظهور پیامبر (ص) از میان عرب، در صدد برتری جویی بر سایر ملت ها بودند، امام از همین باورشان سود جسته و علیه ایشان احتجاج کرده، آنان را در محکمه ی خرد به محاکمه کشانده است که چگونه با تمسک به همنژادی با پیامبر (ص) بر جهان فخر می فروشند، در حالی که نزدیکترین اعضای خاندان پیامبر (ص) را مورد سختترین آزارها قرار می دهند.
بیان و داوری دیگران
آنچه شیعه درباره ی مظلومیت اهل بیت (ع) و شرایط سخت سیاسی - اجتماعی آنان می گوید، ممکن است از سوی برخی، مبالغه آمیز جلوه کند! در حالی که این چنین نیست.
آن چه بر خاندان رسالت و آل علی (ع) گذشت، آن چنان سخت و غیر قابل چشم پوشی است که حتی اهل سنت - کسانی که معمولا در صدد توجیه کار خلفا بوده اند و قایل به امامت ائمه (ع) نیستند - به صراحت شیعه و چه بسا گویاتر از ایشان به داوری نشسته اند.
اکنون برای نمونه سخنی را از عبدالکریم الخطیب نویسنده ی کتاب الانسان... فی القرآن الکریم می آوریم. او به مناسبت نقد عقیده ی شیعه درباره ی رجعت، در تخلیل پیدایش این عقیده به مسایلی اشاره می کند که بخشی از آن، چنین است:
... در طول زمان، طومار شهیدان اهل بیت، قطورتر و قطورتر گردید. آغاز آن با شهادت امام علی (ع) و ادامه ی آن به وسیله ی فرزندان و خاندان او.
شهادت های فردی و دست جمعی و گروهی...