- مقدمه 1
- ولادت 5
- اشاره 5
- پنجمین طلوع امامت 5
- تبار والای امام باقر 6
- نام و کنیه 7
- القاب 8
- فرزندان 9
- همسران 9
- جایگاه دینی و علمی 10
- پایگاه اجتماعی 11
- شهادت 12
- دستاوردها 12
- دلایل امامت 16
- اشاره 16
- اشاره 16
- بشارت پیامبر به ائمه ی دوازده گانه 18
- تصریح پیامبر به امامت باقرالعلوم 20
- پیام جابر از رسول خدا برای امام باقر 21
- حدیث جابر در منابع اهل سنت 23
- تصریح امام سجاد به امامت باقرالعلوم 24
- تصریح باقرالعلوم به امامت خویش 25
- ویژگی ها و شایستگی های ضروری امام 28
- انتخاب الهی، برترین انتخاب 30
- انتخاب الهی، دارای ملاک 31
- اشاره 33
- کمال ها و کرامت ها، نشانه ای دیگر 33
- انهدام قصر هشام 34
- اخبار از خلافت عمر بن عبدالعزیز 35
- ترسیم پیامدهای نهضت زید بن علی 35
- نظارت بر رفتار پنهانی پیروان 36
- سخنی با منکران 37
- زندگی علمی باقرالعلوم 41
- امام باقر، در آینه ی اندیشه ها 41
- اشاره 41
- شاگردان و تربیت یافتگان مکتب باقر العلوم 47
- اشاره 65
- اشاره 66
- درس های عقیدتی و مبارزه با انحراف های فکری 66
- مبارزه با اندیشه ی خوارج 68
- مبارزه با توهمات قدریه و جبریه 71
- موضعگیری علیه دروغ پردازان و غالیان 73
- تبیین معارف اصولی دین 77
- اشاره 77
- اطلاق شی ء بر خداوند 78
- توحید ذات و صفات 78
- کمترین حد شناخت انسان درباره ی خدا 79
- نهی از تفکر در ذات 79
- بی نیازی خدا از زمان 79
- معنای حقیقی «یدالله» و انتساب «روح» به خدا 80
- عدم امکان مشاهده ی حسی خدا 81
- علم ازلی خداوند به حقایق و امور 81
- ارجاع امت به قرآن و افشای چهره ی عالم نمایان 82
- رویارویی با بدعت و بدعت گذاران 86
- غرض ورزی و تدابیر حیله گرانه ی عناصر ضد دین 86
- اشاره 86
- جهل و نارسایی علمی نسبت به مبانی و معارف اصیل دین 87
- مبارزه با قیاس در میدان اجتهاد 92
- تعلیم فقه و شیوه ی صحیح اجتهاد 95
- اشاره 99
- ضرورت تداوم مبارزه علیه کفر، شرک و ستم 100
- اشاره 100
- بینش سیاسی امام باقر 100
- موضعگیری علیه حاکمان ستمگر 102
- استفاده از پند و تذکر در مسیر اصلاح 103
- استفاده از روش های قهرآمیز علیه ظلم و فساد 104
- نفی روحیه ی عافیت طلبی و توجیه گری 105
- منع استفاده از ظلم، برای اقامه ی حق 106
- ویژگی های پیشوا و حاکم صالح 107
- تأثیر عدالت اجتماعی در غنای اقتصادی 107
- نقش رهبری حق در صلاح دین و دنیا 108
- استواری پایه های دین، در پرتو حکمت حق 110
- سعادت جامعه، در سایه ی حکومت رهبران الهی 112
- دانشمندان از دیگر عوامل صلاح و فساد جامعه 113
- تقیه و پنهان کاری 114
- اشاره 114
- تقیه به منظور حفظ بنیه ی اقتصادی نیروهای خودی 116
- تقیه به منظور حفظ جان نیروهای خودی 116
- تقیه به منظور اجرای برنامه های مهمتر 117
- تقیه به منظور حفظ حرمت ارزش ها 117
- حرکت سری در شرایط نامساعد 118
- اشاره 119
- خط مشی سیاسی امام باقر 119
- تفاوت خط مشی ائمه در امور سیاسی 120
- تسخیر پایگاه فکری و فرهنگی جامعه 122
- تحکیم سری بنیادهای تفکر شیعی 124
- القای روح ظلم ستیزی در پیروان 125
- ابراز نفرت از فرمانروایان ناصالح 126
- ترسیم چهره ی پلید جباران و افشاگری علیه آنان 129
- منع شیعیان، از تقرب به سلطان 130
- حفظ وحدت و یکپارچگی امت 133
- همیاری با همه ی مسلمانان، در مبارزه با دشمن مشترک 134
- رهنمود به حکام، در مبارزه با دشمنان اسلام 136
- سفارش به عمر بن عبدالعزیز درباره ی عدل و انصاف 139
- هشدار به برخی خلفا درباره ی کجروی ها 142
- ترویج مکتب جهاد و شهادت 145
- دعوت به پایمردی در طریق حق 146
- از سقیفه تا حکومت بنی امیه 147
- شرایط سیاسی، در عصر امام باقر 147
- بنی امیه، بر مسند جباریت 151
- شرایط سیاسی، از بیان امام باقر 152
- بیان و داوری دیگران 154
- بنی امیه، و بدبین ساختن مردم به اهل بیت 155
- اشاره 157
- مروان بن حکم 157
- عبدالملک مروان 159
- ولید بن عبدالملک 160
- اشاره 161
- ولید بن عبدالملک 161
- خلفای معاصر با دوران امامت باقرالعلوم 161
- سلیمان بن عبدالملک 162
- شیعه در عصر سلیمان بن عبدالملک 163
- سلیمان بن عبدالملک در نگاه امام باقر 163
- عمر بن عبدالعزیز 164
- عمر بن عبدالعزیز و خاندان علی 165
- بازگشت فدک به فرزندان فاطمه 166
- ناخشنودی بنی امیه از روش عمر بن عبدالعزیز 168
- عمر بن عبدالعزیز در نظر ائمه 169
- برانداختن رسم دشنام به علی 169
- عمر بن عبدالعزیز در نظر شیعیان عصر وی 172
- یزید بن عبدالملک 174
- هشام بن عبدالملک 176
- عداوت هشام بن عبدالملک با امام باقر 176
- ریشه های عداوت 178
- سخت ترین دوران بر امام باقر 182
- شیعه در تنگنای خلافت هشام 183
- شهادت زید بن علی بن الحسین 184
- شهادت امام باقر با توطئه ی هشام 186
- امام باقر و قیام زید بن علی 188
- اشاره 188
- فلسفه ی نهی از قیام زید 192
- کار و تلاش در اوج زهد و تقوا 196
- اشاره 196
- زندگی اجتماعی باقرالعلوم 196
- حضور سازنده و مؤثر در جامعه 198
- مرجعیت و پاسخگویی به پرسش های مردم 199
- رسیدگی به محرومان 200
- سخاوت و مروت نسبت به دوستان 201
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 203
- صمیمیت و محبت با دوستان 204
- محبت و عاطفه نسبت به خانواده 205
- احترام به حقوق اجتماعی مؤمنان 207
- اهتمام به حقوق مالی مردم 208
- رعایت حقوق و نیازهای روحی همسران 209
- عدم تحمیل ایده های خویش بر همسران 210
- رعایت جمال و زی شرافتمندانه 212
- اشاره 215
- قلبی، هماره مشغول به یاد خدا 218
- دعاها و نیایش ها 219
- تجلی دانش و حکمت در سخنان باقرالعلوم 229
- اشاره 229
- ارزش والای عقل 232
- اشاره 233
- جایگاه بلند دانش 233
- علم، سلاحی کارآمد 234
- تحصیل دانش، عبادت و جهادی بزرگ 234
- ممنوعیت سوء استفاده از دانش 235
- اهمیت تعلیم و تعلم 235
- آثار نیک و بد تعلیم، متوجه معلمان 236
- لزوم دقت در گزینش معلم 236
- لزوم دقت در انتخاب دانشجو 237
- شناخت، معیار منزلت انسان 238
- شناخت، ملاک ارزش عمل 238
- شناخت عمیق دین، اوج کمال و تعالی 238
- شناخت خداوند و صفات او 239
- شناخت رهبران الهی 241
- رابطه ی امام شناسی و خداشناسی 242
- امام، نور هدایت 244
- امام، عالم به ظاهر و باطن قرآن 245
- امام، خزانه دار علم الهی 245
- رابطه ی علم امام با لزوم اطاعت از او 246
- امام، دارای علم پیامبر و نه مقام نبوت 246
- امام معصوم، دارای ولایت بر امت 247
- اشاره 247
- دستیابی به ولایت امامان تنها در پرتو عمل 248
- اهل گناه، محروم از ولایت امامان 249
- شناخت و عقیده، مستلزم عمل 252
- اشاره 252
- ارزش علم، در کنار عمل 253
- عمل، راهگشای دانش فزونتر 254
- عمل، نیازمند استمرار و مداومت 254
- عمل، راه تقرب به خداوند 254
- آگاهان، دارای مسؤولیت فزونتر 255
- عمل، شرط ایمان و نشانه ی آن 255
- آگاهان بی عمل، گرگ های جامعه 256
- عالمان درباری، دور از رحمت الهی 257
- رابطه ی انسان با خدا 258
- اشاره 258
- اطاعت و بندگی 258
- انجام واجبات، بالاترین اطاعت 259
- مقاومت در برابر گناه 260
- پایداری در مسیر بندگی 260
- برترین عبادت 261
- مؤمن، هماره به یاد خدا 261
- یاد خدا، همیشه و در همه جا 262
- آثار یاد و ذکر خداوند 263
- لزوم شکر به درگاه خداوند 264
- خوش گمانی به پروردگار 265
- امیدواری به غفران الهی 266
- پرهیز از امید کاذب 267
- تعادل میان بیم و امید 268
- اصرار در دعا 269
- گریه و تضرع به درگاه خدا 270
- انگیزه ی دعا و تضرع 271
- دعا و تسلیم در برابر خدا 271
- راه تقرب به پروردگار 272
- اشاره 273
- آثار خودشناسی 273
- خودشناسی (معرفت نفس) 273
- مسؤولیت انسان درباره ی خویش 273
- قلب و حالات آن 274
- اشاره 274
- قلب و انواع آن 275
- قساوت قلب 276
- ارزش ها و کرامت های اخلاقی 277
- اهمیت سلامت قلب 277
- حسن خلق 278
- اشاره 278
- فرو خوردن خشم 278
- راه غلبه بر خشم 280
- پرهیز از حسد 281
- اجتناب از تکبر و فخر 282
- قناعت و دوری از طمع 282
- کنترل زبان و گفتار 284
- زندگی در حد کفاف 284
- نهی از کسالت و بی حوصلگی 285
- نکوهش نفاق و دوچهرگی 285
- اشاره 286
- دینداری در غم و شادی 286
- نشانه های مؤمن واقعی 286
- وابستگی فرد به جامعه 287
- اقتصاد و حسابگری در معیشت 287
- رابطه ی انسان با مردم و جامعه 287
- پیشتازی در میدان ارزش ها 287
- مؤمنان، اعضای یک پیکر 288
- مؤمنان، برادران واقعی 288
- مسؤولیت در برابر جامعه 289
- برادری، مستلزم حمایت اقتصادی 289
- جامعه ی ایده آل 290
- حقوق اجتماعی مؤمنان بر یکدیگر 291
- اشاره 291
- امر به معروف و نهی از منکر 292
- صداقت و ادای امانت 292
- عفو و گذشت، رمز زندگی با مردم 293
- شیوه ی دوستیابی 293
- جاذبه و دافعه 294
- رفق و مدارا با مردم 295
- حفظ و تقویت روابط خویشاوندی 298
- حرمت حریم خانواده 299
- عالی ترین نمود مودت اجتماعی 300
- محبت ها و دوستی های ارزشمند 301
- معاشرت های ممنوع و زیانبار 302
- اختلاف های اجتماعی، نتیجه ی گناه 303
- روش برخورد با طیف های مختلف 303
جلوه هایی از معارف باقرالعلوم
اشاره
خاندان رسالت و اهل بیت نبوت، گنجینه داران دانش و ذخایر علوم الهی بوده اند. حرمتشان در میان امت اسلامی، نه فقط از جهت خویشاوندی با پیامبر اکرم (ص)، بلکه بر اساس ارزش های معنوی، اخلاقی و علمی آنان بوده و هست.
در بینش شیعه، ائمه معصومین (ع) معلمان واقعی امت اسلامی، پس از رسول خدا (ص) می باشند، و علوم و معارف ناب قرآنی را تنها در مکتب الهی آنان می توان جست.
کسانی که از ایشان روی برتافته اند، در میدان اعتقاد، یا به جبر گرویده، یا به تفویض رو آورده اند! و در میدان زهد و عبادت، یا به رهبانیت افتاده، یا واجبات و ضروریات را به گونه ای توجیه کرده اند! و در میدان سیاست، یا به ستایش حاکمان جائر نشسته، یا به نفی مطلق حکومت اسلامی و حاکمیت دینی معتقد شده اند!
تنها در مکتب اهل بیت است که ژرفای پیام وحی با کلیت و جامعیتش مورد بررسی قرار گرفته، و به دور از هر گونه افراط و تفریط، تبیین شده است. نه جبر و نه تفویض، نه رهبانیت و نه دنیاگرایی و تکلیف گریزی، نه جمود اندیشی در مکتب و نه علمانیت و جدا ساختن دین از مظاهر زندگی اجتماعی، نه قیاس و نه انسداد باب اجتهاد.
امام باقر (ع) همانند سایر امامان شیعه در همه ی این زمینه ها، موضع و بینش داشته به توضیح و تشریح و استدلال پرداخته است. از این رو، نمی توان انتظار