(دعـاها و آرزوهـای انسـان از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان صفحه 29

اين دو آيه دلالت دارند بر اين كه اسباب اخروي عبارتند از اعمال و بس، و اعمال سبب‌هايي هستند كه هرگز از غايات و نتايج خود تخلف ندارند، به خلاف اسباب دنيوي كه تخلف‌پذير است زيرا درباره اسباب اخروي فرمود: «فَاُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورا» و درباره اسباب دنيوي فرموده: «عَجَّلْنا لهُ فيها ما نَشاءُ لِمَنْ‌نُريدُ ـ يعني هر كه دنياي زودگذر را بخواهد ما هم برايش در آن عجله مي‌كنيم، البته هر قدر كه بخواهيم و براي هركس كــه بخـواهيـم مي‌دهيـم و آنگـاه جهنـم را بـرايـش معيـن مي‌كنيـم كه... .» (18 / اسراء)(1)

1- الميـزان ج 25، ص 116 .

(62) دعاها و آرزوهاي انسان

تــأميـن خـواسـت‌هاي دنيــوي انسـان

«مَــنْ كــانَ يُــريـدُ الْعـاجِلَـةَ عَجَّلْنــا لَــهُ فيهـا مـا نَشـاءُ لِمَــنْ نُــريـــدُ،»

«و هـر كه دنياي زودگذر را بخواهد ما هم آنچه را كه مي‌خواهد معجلاً به او مي‌دهيــم البتــه نه هرقـدر كه او مي‌خواهد، بلكه هر قدر و به هر كه ما بخواهيم.» (18 / اسراء)

پس امر به دست ماست نه به اختيار او، و اثر، هر چه هست در اراده ماست نه در اراده او. ايــن روش را دربــاره همــه دنيــاطلبــان اعمــال نمي‌كنيــم بلكـه در حــق هــر كــس كـه خــواستيـم بكـار مي‌بنديم .

تأمين خواست‌هاي دنيوي انسان (63)

چون اراده فعليه خداي عز و جل نسبت به هر چيز عبارت است از فراهم شدن اسباب خارجي و رسيدن آن به حد عليت تامه، لذا بايد گفت: آيه شريفه دلالت بر اين دارد كه هر انسان دنياطلب از دنيا آن مقداري كه اسبــاب اقتضــاء كنــد، و عــواملــي كه خداوند در عالم به جريان انداخته و به تقدير خود هركدام را اثــري داده مســاعــدت نمــايــد رزق مي‌خــورد، پس دنيــاطلــب جــز به پاره‌اي از آنچه مي‌خواهد نمي‌رسد، هر چند به پاره‌اي از آنچه كه مي‌خواهد و به زبــان تكــويــن مسئلــت مي‌نمــايـد نائل مي‌شود، لكن جز آن مقدار كه خداوند اسباب را به سويش به جريان بيندازد نائل نمي‌گردد... «وَ اللّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحيطٌ.» (20 / بروج)

خداي سبحان در جاي ديگر اين حقيقت را به زبان ديگري در آيه ديگر بيان فرموده: