آشنایی با علوم قرآنی صفحه 119

چنان که ابو الفتوح رازی می‌نویسد: «مفسران در این که «اهل ذکر» چه کسانند اختلاف نظر دارند. از امیر المؤمنین روایت کردند که او گفت: نحن اهل الذّکر «1» ما اهل ذکریم، و مراد به «ذکر» محمّد است علیه السّلام، أی فسئلوا آل محمد. و مثل این روایت کرده‌اند از امام صادق علیه السّلام. و [دلیلش این که] خدای تعالی رسول را «ذکر» خواند فی قوله:

... قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً. رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللَّهِ مُبَیِّناتٍ ...» «2» یعنی: «راستی که خدا سوی شما تذکاری [- یادآوری، ذکر] فرو فرستاده است: پیامبری که آیات روشنگر خدا را بر شما تلاوت می‌کند ...» «3».

توضیح‌

توضیح

1- آیه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ» خود نمونه‌ای از آیات متشابه است، به دلیل اجمالی که در تعبیر «اهل ذکر» و تعیین مصداق آن می‌باشد.

2- ابو الفتوح با استشهاد به آیه‌ای محکم (آیات 10 و 11 سوره طلاق) به تفسیر و روشنگری آن می‌پردازد که بهترین روش تفسیر قرآن است.

3- با این روش علمی در تفسیر معلوم می‌شود حضرت علی علیه السّلام و خاندان معصومش عالمان به تفسیر و تأویل قرآنند، و اخبار صحیح فراوانی نیز می‌رساند که کلید گشایش تأویلات و مشکلات قرآنی نزد آنهاست.

__________________________________________________
(1) در تفسیر کشف الاسرار 6/ 214 نیز این حدیث از حضرت علی علیه السّلام نقل شده است، یعنی مورد تأیید محدّثان و مفسران اهل سنت هم می‌باشد.
(2) روض الجنان، 13/ 209. ابو الفتوح در دنبال آنچه نقل شد نظر دیگر مفسران را در تعیین «اهل الذکر» نقل می‌کند که خلاصه‌اش این است: حسن بصری گفت مراد اهل تورات و انجیل‌اند. ابن زید گفت: مراد اهل قرآن‌اند که خدای تعالی قرآن را «ذکر» خواند [از جمله در آیه 2 همین سوره انبیاء]. بعضی دگر گفتند: مراد اهل علم‌اند به اخبار سلف.

نویسنده گوید: روشن است که امام علی علیه السّلام هم «اهل قرآن» است و هم عالم به اخبار سلف به دلیل احادیث نبوی متواتری که کثرت علم حضرت را بیان می‌کند، و آثار و اخباری که از آن حضرت نقل شده نتیجه این که بنابر هر یک از این اقوال نیز امیر مؤمنان مصداق «اهل الذکر» و مرجع حل مشکلات قرآن می‌شود.

(3) ترجمه قسمتی از آیه 10 و 11 سوره طلاق- که مورد استشهاد ابو الفتوح قرار گرفته از آقای محمد مهدی فولادوند است مانند دیگر موارد.