- درآمد 1
- پوزش از پیشگاه قرآن 1
- پیشگفتار 3
- ضرورت شناخت قرآن 4
- فصل 1 وحی، ارتباط با فراسوی جهان 7
- نیاز انسان به وحی 10
- خلوتگزینی و دوران آمادگی 12
- آغاز وحی 14
- اشاره 15
- معانی وحی 15
- 2- هدایت تکوینی و الهام غریزی حیوانات: 16
- 1- پیغام خداوند به فرشتگان: 16
- 4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود: 17
- 3- الهام، در دل افکندن مطلبی: 17
- حالت پیامبر در گرفتن وحی 18
- شناسایی وحی 19
- پیامآور یا نابغه 20
- فرق وحی با الهام و تجلّی ضمیر ناخودآگاه 21
- فصل 2 نزول قرآن 27
- اسباب نزول، شأن نزول 33
- گستردگی معنی آیات 34
- فصل 3 قرائت قرآن و قاریان 36
- تعلیم قرآن 37
- اهمّیت خواندن و حفظ کردن قرآن 39
- تعریف قرائت 40
- اصحاب حافظ قرآن 41
- اشاره 42
- قرّاء سبعه 42
- سبب شهرت قرّاء سبعه 43
- قرّاء عشره 44
- قرّاء اربعة عشر 44
- عوامل اختلاف قرائتها 45
- تواتر قرآن و اختلاف قرائتها 47
- ارزیابی قرائتهای هفتگانه 48
- شرط قرائت صحیح متواتر 48
- قرائت حفص 49
- تلاوت قرآن و ثواب آن 50
- اشاره 51
- آداب قرائت قرآن 51
- 2- استعاذه: 52
- 1- طهارت: 52
- 3- سکوت و استماع: 52
- 4- تلاوت: 52
- 5- ترتیل: 53
- تجوید 53
- آداب باطنی قرائت قرآن 55
- خط رایج در حجاز 57
- فصل 4 کتابت قرآن 57
- ارزش قلم و نگارش 59
- اشاره 60
- 1- نوشتافزارها در کلام اللّه: 60
- نام نوشتافزارها 60
- اهتمام به کتابت قرآن 62
- 2- آنچه به جای کاغذ به کار میرفته: 62
- کاتبان قرآن 63
- گردآوری قرآن در زمان رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله 64
- مصحف حضرت علی علیه السّلام 65
- جمع قرآن در زمان ابو بکر 66
- مصحف امام یا قرآن عثمانی 69
- شیوه تدوین مصحف امام 70
- مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها 71
- رسم المصحف 72
- نابود کردن سایر مصاحف 74
- سرگذشت مصاحف امام 75
- نشانهگذاری حروف و اصلاح رسم مصحف 77
- خلاصه مبحث کتابت قرآن مجید 80
- 1- نداشتن نسخه بدل 83
- فصل 5 اصالت قرآن کریم 83
- 2- همهخوانی قرآن و تواتر آن 84
- 3- تواتر قرآن از منظری نو 85
- 4- بر جا بودن اوصاف و امتیازات 87
- اشاره 89
- فصل 6 نامهای کلام اللّه 89
- قرآن 90
- کتاب 90
- فرقان 91
- ذکر 91
- معرّفی قرآن از زبان قرآن 92
- تعریف قرآن 92
- فصل 7 ترتیب و تنظیم قرآن مجید 95
- آیه تسمیه 97
- سوره 98
- اندازه سورهها 99
- حروف مقطّعه 101
- اسامی سورهها 103
- احزاب 104
- تأمّلی در اسامی سورهها 104
- سورههای عزائم 109
- فایده و حکمت تقسیم قرآن به سورهها 109
- اشاره 110
- سورههای مکّی و مدنی 110
- تفاوتهای کلّی سورههای مکّی و مدنی 111
- نسخ، ناسخ و منسوخ 112
- فصل 8 محکم و متشابه 114
- اشاره 116
- فایده آیات متشابه 116
- 1- نارسایی تعبیرات و الفاظ: 116
- 2- محدودیت اندیشه انسان 117
- 3- واداشتن مسلمین به تحقیق و بررسی 118
- 4- توجه دادن به مفسّر الهی 118
- توضیح 119
- تأویل 120
- اشاره 120
- 1- تأویل متشابه 120
- 3- مآل و سرانجام کار 121
- 2- تأویل به معنی تعبیر خواب 121
- ضرورت تأویل- تأویل ناروا 121
- شرایط تأویل 122
- راسخان در علم 122
- حدیث ثقلین 124
- فصل 9 تفسیر و سیر آن در نگاهی گذرا 126
- لزوم تفسیر 126
- دانشهای لازم برای مفسّر 127
- تفسیر بدون علم، تفسیر به رأی 128
- سیر تفسیر و تطوّر آن 129
- اشاره 130
- تفسیر نقلی- تفسیر تابعین 130
- 2- سعید بن مسیّب 131
- 1- سعید بن جبیر 131
- 3- مجاهد بن جبر 131
- 5- ابو سعید حسن بصری 132
- 4- عکرمه مولا ابن عبّاس 132
- اشاره 133
- تفسیر در سده سوم 133
- 1- جامع البیان فی تفسیر القرآن 134
- اسرائیلیّات 135
- 2- ترجمه تفسیر طبری 135
- 3- کشف الأسرار و عدّة الأبرار 136
- 4- روض الجنان و روح الجنان 138
- تفسیر اجتهادی 140
- 5- مجمع البیان لعلوم القرآن 140
- تفسیر در سده چهاردهم 142
- نگرش جدید در تفسیرنویسی 142
- بازگشت به قرآن 143
- 1- المنار، روش نو در تفسیر 143
- 2- المیزان فی تفسیر القرآن 145
- 3- تفسیر نمونه 147
- ترجمه قرآن 148
- 2- ترجمه آزاد 150
- 1- ترجمه تحت اللفظی 150
- 3- ترجمه معنایی 151
- فصل 10 معجزه سخن 153
- معجزه سخن 155
- آیه، بیّنه 157
- آیات تحدّی 158
- پیشینه تحدّی و معارضه 160
- روش معارضه 161
- آیا با قرآن معارضه شده؟ 161
- وجوه اعجاز قرآن 162
- اشاره 162
- 1- فصاحت کلمه و کلام 163
- 2- بلاغت برتر یا ابر رسانایی 165
- 3- هنرهای بدیعی، آرایههای ادبی 167
- امثال قرآن 169
- تصویر هنری در قرآن 171
- 4- معارف قرآن 174
- قسمهای قرآن 176
- 5- تشریع و قانونگذاری 178
- 6- قصههای قرآنی و خبرهای غیبی 180
- 7- نداشتن اختلاف و تناقض 182
- 8- اشارات علمی 183
- 9- اعجاز عددی در قرآن 185
- 10- آهنگ قرآن و جذبه آن 186
- نمایه 189
- آیات 190
- کسان، جایها 199
- فهرست موضوعی «1» 206
- کتابنامه 215
إِنَّا أَوْحَیْنا إِلَیْکَ کَما أَوْحَیْنا إِلی نُوحٍ وَ النَّبِیِّینَ مِنْ بَعْدِهِ «1» «ما همچنان که به نوح و پیامبران بعد از او وحی کردیم، به تو [نیز] وحی کردیم.» آثار این وحی کتابهای آسمانی است که در دست است و هزاران میلیون پیرو عقیدهمند با ایمان دارد. آخرین و مهمترین کتاب وحیانی قرآن مجید است که تحریف ناشده به دست ما رسیده و در راه شناخت آن هستیم.
خلوتگزینی و دوران آمادگی
خلوتگزینی و دوران آمادگی
این پرسش ذهنهای جویاست که پیامبر اسلام پیش از بعثت و دعوت به اسلام خود از چه آیینی پیروی میکرد؟ در پاسخی کوتاه گوییم: بنابر آنچه از مدارک مذهبی برمیآید حضرت محمد صلّی اللّه علیه و اله از کودکی در عین عنایت پروردگار بود و نظر مهرآمیز آفریدگارش او را از عقاید باطل و اعمال ناشایست جاهلی برکنار میداشت و فضایل اخلاقی را به وی میآموخت، «2» تا به حدّ اعلای عقل و کمالات انسانی نایل شد، به گونهای که از جوانی در بین مردم به لقب «امین» شهرت یافت. این وصف جلوهای است از خرد ناب و سرشت پاک و فطرت سالم آن حضرت که با ستایش و پرستش خدای یکتا تقویت میشد. در این سیر معنوی از برنامههایی که آن جناب اجرا میکرد- بویژه در سالهای نزدیک بعثتش- خلوتگزینی و رفتن به غار حرا در ماه رمضان برای اعتکاف «3» و عبادت بود که آن را «تحنّث» میگفتند، و معنی لغویاش دوری از «حنث» یعنی گناه است.
امّا شریعت و آیینی که حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و اله پیش از بعثت بر طبق آن عبادت میکردند ظاهرا آیین حنیفی بود. «حنیف» که در لغت «میل کننده [از باطل به حق]، بازگشته از
__________________________________________________
(1) نساء/ 163.
(2) ر ک: علی بن ابی طالب علیه السّلام، نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، دکتر سیّد جعفر، خطبه 192، ص 222.
(3) اعتکاف: در لغت گوشهنشینی برای عبادت است. در شرع، درنگ کردن در مسجد است به نیّت عبادت.
اعتکاف در شریعت اسلام مستحبّ است، امّا ممکن است با نذر یا قسم یا عهد بر شخص واجب شود.
زمان آن ایّامی است که روزه گرفتن در آن صحیح باشد و بهترین اوقاتش دهه آخر ماه رمضان است ...
(ترجمه و برگرفته از: الامام الخمینی، روح اللّه الموسوی، تحریر الوسیله، 1/ 277- 278. بنابراین «تحنّث» با تفاوتهایی همانند اعتکاف در مسجد است که بعدها در اسلام تشریع شد.