- درآمد 1
- پوزش از پیشگاه قرآن 1
- پیشگفتار 3
- ضرورت شناخت قرآن 4
- فصل 1 وحی، ارتباط با فراسوی جهان 7
- نیاز انسان به وحی 10
- خلوتگزینی و دوران آمادگی 12
- آغاز وحی 14
- اشاره 15
- معانی وحی 15
- 1- پیغام خداوند به فرشتگان: 16
- 2- هدایت تکوینی و الهام غریزی حیوانات: 16
- 3- الهام، در دل افکندن مطلبی: 17
- 4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود: 17
- حالت پیامبر در گرفتن وحی 18
- شناسایی وحی 19
- پیامآور یا نابغه 20
- فرق وحی با الهام و تجلّی ضمیر ناخودآگاه 21
- فصل 2 نزول قرآن 27
- اسباب نزول، شأن نزول 33
- گستردگی معنی آیات 34
- فصل 3 قرائت قرآن و قاریان 36
- تعلیم قرآن 37
- اهمّیت خواندن و حفظ کردن قرآن 39
- تعریف قرائت 40
- اصحاب حافظ قرآن 41
- اشاره 42
- قرّاء سبعه 42
- سبب شهرت قرّاء سبعه 43
- قرّاء عشره 44
- قرّاء اربعة عشر 44
- عوامل اختلاف قرائتها 45
- تواتر قرآن و اختلاف قرائتها 47
- ارزیابی قرائتهای هفتگانه 48
- شرط قرائت صحیح متواتر 48
- قرائت حفص 49
- تلاوت قرآن و ثواب آن 50
- اشاره 51
- آداب قرائت قرآن 51
- 1- طهارت: 52
- 2- استعاذه: 52
- 3- سکوت و استماع: 52
- 4- تلاوت: 52
- 5- ترتیل: 53
- تجوید 53
- آداب باطنی قرائت قرآن 55
- خط رایج در حجاز 57
- فصل 4 کتابت قرآن 57
- ارزش قلم و نگارش 59
- اشاره 60
- 1- نوشتافزارها در کلام اللّه: 60
- نام نوشتافزارها 60
- اهتمام به کتابت قرآن 62
- 2- آنچه به جای کاغذ به کار میرفته: 62
- کاتبان قرآن 63
- گردآوری قرآن در زمان رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله 64
- مصحف حضرت علی علیه السّلام 65
- جمع قرآن در زمان ابو بکر 66
- مصحف امام یا قرآن عثمانی 69
- شیوه تدوین مصحف امام 70
- مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها 71
- رسم المصحف 72
- نابود کردن سایر مصاحف 74
- سرگذشت مصاحف امام 75
- نشانهگذاری حروف و اصلاح رسم مصحف 77
- خلاصه مبحث کتابت قرآن مجید 80
- 1- نداشتن نسخه بدل 83
- فصل 5 اصالت قرآن کریم 83
- 2- همهخوانی قرآن و تواتر آن 84
- 3- تواتر قرآن از منظری نو 85
- 4- بر جا بودن اوصاف و امتیازات 87
- اشاره 89
- فصل 6 نامهای کلام اللّه 89
- کتاب 90
- قرآن 90
- فرقان 91
- ذکر 91
- معرّفی قرآن از زبان قرآن 92
- تعریف قرآن 92
- فصل 7 ترتیب و تنظیم قرآن مجید 95
- آیه تسمیه 97
- سوره 98
- اندازه سورهها 99
- حروف مقطّعه 101
- اسامی سورهها 103
- احزاب 104
- تأمّلی در اسامی سورهها 104
- سورههای عزائم 109
- فایده و حکمت تقسیم قرآن به سورهها 109
- اشاره 110
- سورههای مکّی و مدنی 110
- تفاوتهای کلّی سورههای مکّی و مدنی 111
- نسخ، ناسخ و منسوخ 112
- فصل 8 محکم و متشابه 114
- اشاره 116
- فایده آیات متشابه 116
- 1- نارسایی تعبیرات و الفاظ: 116
- 2- محدودیت اندیشه انسان 117
- 3- واداشتن مسلمین به تحقیق و بررسی 118
- 4- توجه دادن به مفسّر الهی 118
- توضیح 119
- 1- تأویل متشابه 120
- تأویل 120
- اشاره 120
- 3- مآل و سرانجام کار 121
- 2- تأویل به معنی تعبیر خواب 121
- ضرورت تأویل- تأویل ناروا 121
- شرایط تأویل 122
- راسخان در علم 122
- حدیث ثقلین 124
- فصل 9 تفسیر و سیر آن در نگاهی گذرا 126
- لزوم تفسیر 126
- دانشهای لازم برای مفسّر 127
- تفسیر بدون علم، تفسیر به رأی 128
- سیر تفسیر و تطوّر آن 129
- تفسیر نقلی- تفسیر تابعین 130
- اشاره 130
- 2- سعید بن مسیّب 131
- 1- سعید بن جبیر 131
- 3- مجاهد بن جبر 131
- 5- ابو سعید حسن بصری 132
- 4- عکرمه مولا ابن عبّاس 132
- اشاره 133
- تفسیر در سده سوم 133
- 1- جامع البیان فی تفسیر القرآن 134
- اسرائیلیّات 135
- 2- ترجمه تفسیر طبری 135
- 3- کشف الأسرار و عدّة الأبرار 136
- 4- روض الجنان و روح الجنان 138
- تفسیر اجتهادی 140
- 5- مجمع البیان لعلوم القرآن 140
- تفسیر در سده چهاردهم 142
- نگرش جدید در تفسیرنویسی 142
- بازگشت به قرآن 143
- 1- المنار، روش نو در تفسیر 143
- 2- المیزان فی تفسیر القرآن 145
- 3- تفسیر نمونه 147
- ترجمه قرآن 148
- 2- ترجمه آزاد 150
- 1- ترجمه تحت اللفظی 150
- 3- ترجمه معنایی 151
- فصل 10 معجزه سخن 153
- معجزه سخن 155
- آیه، بیّنه 157
- آیات تحدّی 158
- پیشینه تحدّی و معارضه 160
- روش معارضه 161
- آیا با قرآن معارضه شده؟ 161
- وجوه اعجاز قرآن 162
- اشاره 162
- 1- فصاحت کلمه و کلام 163
- 2- بلاغت برتر یا ابر رسانایی 165
- 3- هنرهای بدیعی، آرایههای ادبی 167
- امثال قرآن 169
- تصویر هنری در قرآن 171
- 4- معارف قرآن 174
- قسمهای قرآن 176
- 5- تشریع و قانونگذاری 178
- 6- قصههای قرآنی و خبرهای غیبی 180
- 7- نداشتن اختلاف و تناقض 182
- 8- اشارات علمی 183
- 9- اعجاز عددی در قرآن 185
- 10- آهنگ قرآن و جذبه آن 186
- نمایه 189
- آیات 190
- کسان، جایها 199
- فهرست موضوعی «1» 206
- کتابنامه 215
عترت طاهره اویند و صحابه‌ای که در این باب سخن گفته‌اند می‌باشند، همانها که علم خود را از رسول خدا گرفته‌اند. «1»
حدیث ثقلین
حدیث ثقلین
اینک سخن به جایی رسیده که باید حدیث بسیار معتبر و بلکه متواتر «ثقلین» «2» را نقل کنیم، تا استدلالی دیگر بر پایگاه رفیع ائمه معصومین علیهم السّلام در علم به تفسیر و تأویل کتاب خدا باشد. اما پیش از ترجمه حدیث یادآور می‌شویم که آن را بیش از بیست صحابی با اندک اختلاف در الفاظ نقل کرده‌اند. «3» سبب تفاوت الفاظ این است که پیامبر اکرم آن را در مکانها و موقعیتهای مختلف بیان فرموده‌اند و روشن است که این تکرار هم حاکی از اهمیّت موضوع آن است و هم تفاوت کلمات را سبب می‌شود. ما قدر جامع و خلاصه حدیث را که در همه طرق روایت آمده ترجمه و نقل می‌کنیم:
«من بین شما دو چیز نفیس بر جا می‌گذارم: کتاب خدا و عترتم «4» که اهل بیت من هستند.
قطعا این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض (در بهشت) بر من وارد شوند».
__________________________________________________
(1) همان، 4/ 184.
(2) ثقلین: تثنیه ثقل، به معنی چیز نفیس و قیمتی (التفسیر الکبیر، 9/ 112 به نقل از مأخذی که ذیلا معرفی می‌شود). هر چیز نفیس نگاه داشتنی (فرهنگ فارسی).
(3) برای ملاحظه صورتهای گوناگونی که از حدیث نقل شده ر ک: الشیخ قوام الدین الوشنوی- الاستاذ محمد الواعظزاده الخراسانی، حدیث الثقلین، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، 1416 ه. ق.
توضیح این که کتابچه نامبرده در 51 صفحه و شامل دو نوشته از دو نویسنده دانشمند است که نخستین مقاله پس از ذکر سه صفحه مآخذی که حدیث را- با اندک تفاوت در الفاظ- نقل کرده‌اند (و همه از کتب معتبر برادران اهل سنت می‌باشد) متن سخن نبی معظم صلّی اللّه علیه و اله را آورده. که ترجمه قدر جامع آن را ذکر کردیم. دومین مقاله از استاد ارجمند دانشگاه فردوسی به بحث و نتیجه‌گیری از آن اختصاص دارد که گزیده و خلاصه آن را در متن نقل می‌کنیم.
(4) عترة: فرزندان و اخص اقارب مرد (نزدیکان خصوصی)، اهل بیت قریب (منتهی الأرب). ابن منظور بعد از ذکر همین معنی می‌افزاید: عترة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ولد فاطمة- رضی اللّه عنها- هذا قول ابن سیدة، و قال الأزهری- رحمه اللّه- و فی حدیث زید بن ثابت قال: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله: «إنّی تارک فیکم الثقلین خلفی: کتاب اللّه و عترتی فإنّهما لن یتفرّقا حتّی یردا علیّ الحوض» (لسان العرب: عتر).