آشنایی با علوم قرآنی صفحه 138

اسرائیلیّات و اخبار ضعیف هم وجود دارد، امّا آنچه جلب نظر می‌کند روایاتی است که از حضرت علی علیه السّلام و فرزندان معصومش نقل می‌کند که علم و اطّلاع گسترده عترت پاک پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله را به تفسیر و تأویل سخن خدا می‌رساند. «1»

4- روض الجنان و روح الجنان‌

اشاره

4- روض الجنان و روح الجنان

مشهور به تفسیر ابو الفتوح رازی اثری است گران سنگ در گزارش کلام اللّه همراه با ترجمه آیات به پارسی روان، که به وسیله دانشمند و متکلّم شیعی- حسین بن علی خزاعی نیشابوری- در نیمه اوّل سده ششم تحریر شده است. «2»

این تفسیر با جمله «سپاس خدای را که بردارنده این ایوان است و گسترنده این شادروان» و «درود بر رسول او که سیّد پیغمبران و ختم مرسلان است و بر اهل البیت او که ستارگان زمین و پیشوایان دین‌اند ...» شروع می‌شود، سپس از الطاف الهی بعث رسل و انزال کتب را یاد می‌کند، که موجب هدایت و نزدیک شد بندگان به طاعت و دوری از معصیت می‌شود. پس از آن به شرایط مفسّر و دانشهای لازم برای او اشاره می‌نماید. در پایان درخواست جماعتی از دوستان و بزرگان را یادآور می‌شود که به او پیشنهاد تألیفی می‌کنند جامع مباحث تفسیری. و او برای اجابت آنان به نوشتن دو تفسیر وعده می‌دهد:

«یکی به پارسی و یکی به تازی؛ جز که پارسی مقدم شد بر تازی برای آن که طالبان این

__________________________________________________
(1) این احادیث را که در ده جلد تفسیر کشف الأسرار پراکنده است، و از حضرت علی علیه السّلام تا حضرت علی بن موسی الرضا علیه السّلام می‌باشد، نویسنده در نوشتاری (متن تعدادی از آنها و نشانی تعدادی را) فراهم آورد، و با عنوان «جلوه‌های تشیّع در تفسیر کشف الأسرار» در «یادنامه علّامه امینی» به سال 1352 ش به چاپ رساند.

به مناسبت تشکیل کنگره بزرگداشت میبدی در میبد (از شهرستانهای یزد) در بهار سال 1374 توسط مؤسّسه انتشارات یزد تجدید چاپ شد و در 104 صفحه انتشار یافت.

(2) برای آگاهی به شرح احوال مفسّر- که چندان روشن نیست- ر ک: حسین بن علی بن محمّد الخزاعی النیشابوری، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش و تصحیح دکتر محمّد جعفر یاحقی- دکتر محمّد مهدی ناصح، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1371 ش، جلد 1، مقدمه تفسیر، بیست- پنجاه و شش. بنا به تحقیقی مستند و دقیق که دو استاد مصحّح تفسیر کرده‌اند سال درگذشت ابو الفتوح 554 هجری قمری است (مقدمه، پنجاه و نه)، و «تاریخ آغاز به تألیف کتاب پیش از سال 533 بوده است» (شصت و یک)، و بالاخره «تفسیر ابو الفتوح در 547 یا سالی چند پیش از آن به پایان رسیده است» (پنجاه و هفت). این تفسیر با مشخّصات یاد شده در 20 جلد منتشر شده است.