آشنایی با علوم قرآنی صفحه 158

را به گوینده‌اش راهنمایی می‌کند، «1» و آشکارا می‌رساند که سخن بشر نیست، و هم به کارهای خارق العاده انبیا که به روشنی می‌فهماند کار انسان معمولی نیست. «2»

معجزه از این نظر که دلالت واضحی به قدرت برتر از معمول دارد در کلام اللّه به «بیّنه» هم تعبیر شده، «و بیّنه به معنی دلیل روشن است، پس مقصود هر قول و عملی است که از نبی شنیده و دیده شود که نشانه خدایی دارد و مردم بی‌غرض به روشنی این نشانی را می‌فهمند، «3» و قهرا بشر مانندش را نخواهد توانست بیاورد مثل همه کارهای خدا». «4»

خلاصه آن که آنچه متکلّمان معجزه نامیده‌اند در قرآن به «آیه» و «بیّنه» «5» تعبیر شده، زیرا چنان نشان آشکار و دلیل واضحی بر قدرت‌نمایی آفریدگار و کار غیر بشری است که جای تردید برای حق‌جویان باقی نمی‌گذارد

آیات تحدّی‌

آیات تحدّی

معجزه همواره با تحدّی همراه است. تحدّی به معنی مبارز طلبی یا به نبرد خواندن خصم است. به سخن دیگر: فراخوان همگان برای آوردن مثل معجزه است و به همین

__________________________________________________
(1) آیه به معنی «جمله قرآنی» تعریف و مثالش ذکر شد.
(2) خداوند خطاب به موسی علیه السّلام می‌فرماید: اذْهَبْ أَنْتَ وَ أَخُوکَ بِآیاتِی وَ لا تَنِیا فِی ذِکْرِی طه/ 42 «تو و برادرت معجزه‌های مرا [برای مردم] ببرید و در یاد کردن من سستی مکنید.» در همین سوره آیه 22 «ید بیضا» ی حضرت موسی نیز آیه (معجزه) ای دیگر شمرده شده، و راجع به حضرت عیسی و مادرش می‌فرماید: فَنَفَخْنا فِیها مِنْ رُوحِنا وَ جَعَلْناها وَ ابْنَها آیَةً لِلْعالَمِینَ انبیاء/ 91 «و از روح خویش در او دمیدیم و او و پسرش را برای جهانیان آیتی قرار دادیم.» یعنی معجزه‌ای آشکار یا نشانی از قدرت الهی.
(3) در قرآن «بیّنة» به معنی دلیل روشن آمده که مقصود از آن کتاب خداست: فَقَدْ جاءَکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ هُدیً وَ رَحْمَةٌ انعام/ 157 «اینک حجّتی از جانب پروردگارتان برای شما آمده و رهنمود و رحمتی است.» گاه صفت «آیه» واقع شده: سَلْ بَنِی إِسْرائِیلَ کَمْ آتَیْناهُمْ مِنْ آیَةٍ بَیِّنَةٍ بقره/ 211 «از فرزندان اسرائیل بپرس: چه بسیار نشانه‌های روشنی به آنان دادیم.»
(4) شریعتی مزینانی، محمّد تقی، وحی و نبوّت، 234.
(5) بیّنات مکرر به معنی معجزات (آیات روشن الهی) به کار رفته، به نمونه‌ای بسنده می‌کنیم: تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ، وَ آتَیْنا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ... بقره/ 253 «برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری بخشیدیم. از آنان کسی بود که خدا با او سخن گفت و درجات بعضی از آنان را بالا برد؛ و به عیسی پسر مریم دلایل آشکار دادیم و او را به وسیله روح القدس تأیید کردیم ...».