آشنایی با علوم قرآنی صفحه 166

امر به زمین و اضافه ماء به «ک» (آن آبت را که در این حادثه فوران دادی بلع کن نه همه آنها را چون آنها لازمند). صیغه مجهول در «غیض» (تا تحت تصرّف بودن زمین و عدم استقلال آن را برساند). قضی الأمر: تأکیدی برای این که خدا هر کاری خواهد کند، و قانونمندیهایش جدّی است. و استوت: سفینه را ذکر نکرده چون معلوم و شناخته شده بود و رسم تفخیم نیز چنین است. قیل در پایان با قیل در آغاز آیه تقارنی به هم رسانیده است «1» ...».

طبرسی پس از تفسیر آیه مذکور می‌نویسد: در این آیه از بدایع فصاحت و عجایب بلاغت آن قدر هست که سخن بشری نمی‌تواند بدان نزدیک شود، و آرایه‌هایی را- از آن قبیل که نقل شد- نام می‌برد و از ایجاز بدون اخلال به معنی و تناسب الفاظ و تصویر شکوهمند آن رویداد یاد می‌کند. سپس این خبر را می‌آورد که: کفّار قریش همدست شدند تا با قرآن معارضه کنند. چون به این آیه رسیدند سخت درماندند و اعتراف کردند:

این سخنی است که همانند کلام بشر نیست و کس را یاری مقابله با آن نمی‌باشد. «2»

مثال دیگر: وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ «ای خردمندان! شما را در قصاص زندگانی است». «3»

این آیه پس از آیه وجوب قصاص است و حکمت و فایده قصاص را بیان می‌کند.

«قصاص» بدل گرفتن «4» است، یعنی کشنده را بکشند و ضارب را به ضرب و جارح را به جرح تنبیه کنند به همان نحو که عمل کرده بود. «5»

طبرسی در تفسیر آیه گوید: این کار را خداوند مایه زندگی خوانده، زیرا سبب انذار و بیم دادن کسی است که می‌خواهد قتلی انجام دهد، چون بداند به جزای قتلش خواهد

__________________________________________________
(1) زبان قرآن، 241- 242.
(2) ترجمه و برگزیده از: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 5/ 250. همو در تفسیر جوامع الجامع خطاب به «ارض» و «سماء» را- که ویژه خردمندان است- بیشتر مورد توجّه قرار داده، آن را نشان عزّت و قدرت آفریدگار می‌شمرد، که به این اجرام بسیار بزرگ فرمان تکوینی می‌دهد و آنها هم عاقل و ممیّز شمرده شده‌اند و فرمانبردار می‌باشند، و امرش را بی‌درنگ می‌پذیرند. ر ک: 2/ 148.
(3) بقره/ 179.
(4) لسان التنزیل، ص 336.
(5) فرهنگ فارسی: قصاص.