آشنایی با علوم قرآنی صفحه 17

3- الهام، در دل افکندن مطلبی:

3- الهام، در دل افکندن مطلبی:

وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ، فَإِذا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ «1» ... «و به مادر موسی وحی کردیم [به دلش انداختیم] که او را شیر ده، و چون بر او بیمناک شدی او را در دریا [نیل] بینداز ...» گفتنی است که قرآن مجید برای بیان وسوسه‌های گمراه کننده شیطانی نیز ماده «وحی، ایحاء» را به کار برده، چنان که می‌فرماید: وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلی أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ «2» «و در حقیقت شیطانها به دوستان خود وسوسه می‌کنند تا با شما ستیزه نمایند.»

4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود:

4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود:

وحی بدین معنی مقدّمه رسالت و پیام‌آوری از سوی خداست و مورد بحث ماست، و روی دادن آن بر طبق آیه‌ای از قرآن کریم به سه گونه است: وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیاً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ ما یَشاءُ إِنَّهُ عَلِیٌّ حَکِیمٌ «3» «و هیچ بشری را نرسد که خدا با او سخن گوید جز [از راه] وحی، یا از فراسوی حجابی، یا فرستاده‌ای بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحی نماید. آری، اوست بلند مرتبه سنجیده کار.»

توصیف پایانی آیه از آفریدگار متعال به «بلند مرتبه سنجیده کار» قابل تأمّل است و می‌رساند که مقام بلند آن ذات مجرّد نامتناهی مقتضی آن است که مستقیما با خاک‌نشینان آلوده در گفت و گو نباشد (زیرا محال عقلی است)، امّا برای برقرار کردن ارتباط و رهنمود دادن به آدمیان راهی را برگزیند که با حکمت و سنجیده و پسندیده کار کردن بسازد و آن فقط راه وحی است، یعنی نهانی آگاهاندن که یا از راه معنیی در دل پیامبر افکندن است، یا از پشت پرده غیب تکلّم کردن، چنان که با حضرت موسی علیه السّلام سخن گفت، «4» یا فرشته‌ای را به رسولی روانه کند، تا آنچه باید و شاید پنهانی به پیامبر بگوید و او فراگیرد و بر مردم بخواند. وحی بر پیامبر ما صلّی اللّه علیه و اله بیشتر با این واسطه- که جبرئیل یا روح الأمین یا روح القدس نامیده شده- بوده است و در قرآن بدان تصریح شده:

نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلی قَلْبِکَ* لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ* بِلِسانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ «5» «روح الأمین آن را

__________________________________________________
(1) قصص/ 7.
(2) أنعام/ 121.
(3) شوری/ 51.
(4) و کلّم اللّه موسی تکلیما نساء/ 164: «و خدا با موسی آشکارا سخن گفت.»
(5) شعراء/ 193- 195.