آشنایی با علوم قرآنی صفحه 18

بر دلت نازل کرد، تا از جمله هشدار دهندگان باشی؛ به زبان عربی روشن.»

نکته شایان ذکر این است که در آیه مذکور، علاوه بر معرّفی واسطه وحی- که از موجودات روحانی و امانتدار است- کیفیّت تلقّی و فراگرفتن پیامبر اکرم وحی را نیز ذکر می‌کند و آن فرود آمدن وحی به «قلب پیامبر» است نه مثلا به ذهن، و قلب در عرف قرآن «نفس انسان» است که درک و شعور بدان منسوب می‌باشد. علّامه طباطبایی از این تعبیر نتیجه گرفته‌اند که «پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله قرآن را از فرشته وحی با نفس خود یعنی با تمام وجود خود تلقّی می‌کرد نه از راه گوش». «1»

حالت پیامبر در گرفتن وحی‌

حالت پیامبر در گرفتن وحی

از اخبار تاریخی و مذهبی چنین برمی‌آید که تلقّی «2» وحی برای پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله همراه با دشواری و بروز حالاتی خاص بوده، مانند احساس سنگینی بر بدن، نشستن قطرات عرق بر چهره، خیره شدن نگاه به آسمان و دقایقی چند مجذوب ملکوت شدن. به نظر نویسنده علّت بروز چنین حالاتی، این است که با همه مقامات معنوی و روحانی که آن حضرت داشتند، باز بشری بودند با کالبد مادی، که می‌بایست ارتباط روحی با جان جهان و جهان جان برقرار کنند و پذیرای امر و نهی و حکم و تکلیف آفریدگار شوند و این امری بس دشوار و سنگین- و برای غیر انبیا محال- است. در نتیجه، هنگام برقرار شدن ارتباط، با فشار روح بر تن، واکنشهای جسمانی در حضرت پدیدار می‌شده که اصحاب می‌دیدند و شاهد عینی بودند که بعد از این حالات رسول خدا به تلاوت آیات وحی شده می‌پرداخت و تکرار می‌کرد تا حاضران حفظ کنند و کاتبان بنویسند.

در بعضی اخبار به بروز چنین احوالی تصریح شده. از جمله آنها خبری است که از امام محمّد باقر علیه السّلام نقل شده که: عثمان بن مظعون «3» گفت که من روزی در مکّه از خانه حضرت رسالت پناه صلّی اللّه علیه و اله گذشتم، دیدم آن حضرت در خانه نشسته است. پس نزد او

__________________________________________________
(1) طباطبایی، سیّد محمّد حسین، قرآن در اسلام، ص 91.
(2) تلقّی: آموختن، فراگرفتن، دریافتن.
(3) از اصحاب پارسای پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله. «چهاردهمین مردی است که اسلام آورد. دو بار به حبشه مهاجرت کرد. نخستین مهاجری است که در مدینه درگذشت.» تاریخ قرآن، ذیل صفحه 103.