- پوزش از پیشگاه قرآن 1
- درآمد 1
- پیشگفتار 3
- ضرورت شناخت قرآن 4
- فصل 1 وحی، ارتباط با فراسوی جهان 7
- نیاز انسان به وحی 10
- خلوتگزینی و دوران آمادگی 12
- آغاز وحی 14
- اشاره 15
- معانی وحی 15
- 1- پیغام خداوند به فرشتگان: 16
- 2- هدایت تکوینی و الهام غریزی حیوانات: 16
- 4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود: 17
- 3- الهام، در دل افکندن مطلبی: 17
- حالت پیامبر در گرفتن وحی 18
- شناسایی وحی 19
- پیامآور یا نابغه 20
- فرق وحی با الهام و تجلّی ضمیر ناخودآگاه 21
- فصل 2 نزول قرآن 27
- اسباب نزول، شأن نزول 33
- گستردگی معنی آیات 34
- فصل 3 قرائت قرآن و قاریان 36
- تعلیم قرآن 37
- اهمّیت خواندن و حفظ کردن قرآن 39
- تعریف قرائت 40
- اصحاب حافظ قرآن 41
- اشاره 42
- قرّاء سبعه 42
- سبب شهرت قرّاء سبعه 43
- قرّاء عشره 44
- قرّاء اربعة عشر 44
- عوامل اختلاف قرائتها 45
- تواتر قرآن و اختلاف قرائتها 47
- ارزیابی قرائتهای هفتگانه 48
- شرط قرائت صحیح متواتر 48
- قرائت حفص 49
- تلاوت قرآن و ثواب آن 50
- اشاره 51
- آداب قرائت قرآن 51
- 1- طهارت: 52
- 3- سکوت و استماع: 52
- 2- استعاذه: 52
- 4- تلاوت: 52
- 5- ترتیل: 53
- تجوید 53
- آداب باطنی قرائت قرآن 55
- خط رایج در حجاز 57
- فصل 4 کتابت قرآن 57
- ارزش قلم و نگارش 59
- اشاره 60
- 1- نوشتافزارها در کلام اللّه: 60
- نام نوشتافزارها 60
- 2- آنچه به جای کاغذ به کار میرفته: 62
- اهتمام به کتابت قرآن 62
- کاتبان قرآن 63
- گردآوری قرآن در زمان رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله 64
- مصحف حضرت علی علیه السّلام 65
- جمع قرآن در زمان ابو بکر 66
- مصحف امام یا قرآن عثمانی 69
- شیوه تدوین مصحف امام 70
- مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها 71
- رسم المصحف 72
- نابود کردن سایر مصاحف 74
- سرگذشت مصاحف امام 75
- نشانهگذاری حروف و اصلاح رسم مصحف 77
- خلاصه مبحث کتابت قرآن مجید 80
- 1- نداشتن نسخه بدل 83
- فصل 5 اصالت قرآن کریم 83
- 2- همهخوانی قرآن و تواتر آن 84
- 3- تواتر قرآن از منظری نو 85
- 4- بر جا بودن اوصاف و امتیازات 87
- اشاره 89
- فصل 6 نامهای کلام اللّه 89
- کتاب 90
- قرآن 90
- فرقان 91
- ذکر 91
- معرّفی قرآن از زبان قرآن 92
- تعریف قرآن 92
- فصل 7 ترتیب و تنظیم قرآن مجید 95
- آیه تسمیه 97
- سوره 98
- اندازه سورهها 99
- حروف مقطّعه 101
- اسامی سورهها 103
- احزاب 104
- تأمّلی در اسامی سورهها 104
- سوره‌های عزائم 109
- فایده و حکمت تقسیم قرآن به سورهها 109
- اشاره 110
- سوره‌های مکّی و مدنی 110
- تفاوتهای کلّی سوره‌های مکّی و مدنی 111
- نسخ، ناسخ و منسوخ 112
- فصل 8 محکم و متشابه 114
- اشاره 116
- فایده آیات متشابه 116
- 1- نارسایی تعبیرات و الفاظ: 116
- 2- محدودیت اندیشه انسان 117
- 3- واداشتن مسلمین به تحقیق و بررسی 118
- 4- توجه دادن به مفسّر الهی 118
- توضیح 119
- 1- تأویل متشابه 120
- تأویل 120
- اشاره 120
- 2- تأویل به معنی تعبیر خواب 121
- 3- مآل و سرانجام کار 121
- ضرورت تأویل- تأویل ناروا 121
- شرایط تأویل 122
- راسخان در علم 122
- حدیث ثقلین 124
- فصل 9 تفسیر و سیر آن در نگاهی گذرا 126
- لزوم تفسیر 126
- دانشهای لازم برای مفسّر 127
- تفسیر بدون علم، تفسیر به رأی 128
- سیر تفسیر و تطوّر آن 129
- تفسیر نقلی- تفسیر تابعین 130
- اشاره 130
- 2- سعید بن مسیّب 131
- 1- سعید بن جبیر 131
- 3- مجاهد بن جبر 131
- 5- ابو سعید حسن بصری 132
- 4- عکرمه مولا ابن عبّاس 132
- اشاره 133
- تفسیر در سده سوم 133
- 1- جامع البیان فی تفسیر القرآن 134
- اسرائیلیّات 135
- 2- ترجمه تفسیر طبری 135
- 3- کشف الأسرار و عدّة الأبرار 136
- 4- روض الجنان و روح الجنان 138
- تفسیر اجتهادی 140
- 5- مجمع البیان لعلوم القرآن 140
- تفسیر در سده چهاردهم 142
- نگرش جدید در تفسیرنویسی 142
- بازگشت به قرآن 143
- 1- المنار، روش نو در تفسیر 143
- 2- المیزان فی تفسیر القرآن 145
- 3- تفسیر نمونه 147
- ترجمه قرآن 148
- 2- ترجمه آزاد 150
- 1- ترجمه تحت اللفظی 150
- 3- ترجمه معنایی 151
- فصل 10 معجزه سخن 153
- معجزه سخن 155
- آیه، بیّنه 157
- آیات تحدّی 158
- پیشینه تحدّی و معارضه 160
- روش معارضه 161
- آیا با قرآن معارضه شده؟ 161
- وجوه اعجاز قرآن 162
- اشاره 162
- 1- فصاحت کلمه و کلام 163
- 2- بلاغت برتر یا ابر رسانایی 165
- 3- هنرهای بدیعی، آرایههای ادبی 167
- امثال قرآن 169
- تصویر هنری در قرآن 171
- 4- معارف قرآن 174
- قسمهای قرآن 176
- 5- تشریع و قانونگذاری 178
- 6- قصه‌های قرآنی و خبرهای غیبی 180
- 7- نداشتن اختلاف و تناقض 182
- 8- اشارات علمی 183
- 9- اعجاز عددی در قرآن 185
- 10- آهنگ قرآن و جذبه آن 186
- نمایه 189
- آیات 190
- کسان، جایها 199
- فهرست موضوعی «1» 206
- کتابنامه 215
6- قصه‌های قرآنی و خبرهای غیبی
6- قصه‌های قرآنی و خبرهای غیبی
پرده‌ای دیگر از اعجاز کتاب خدا را در قصه‌های آن باید دید که جای جای به صورتی خاص آمده و سرگذشت پیامبران پیشین و قوم هر یک و سرانجام کارشان را شرح می‌دهد. این سرگذشتها و حوادث، تقطیع شده قسمتهای برجسته و آموزنده آنها در سوره‌های گوناگون آمده است. امّا رویدادهای شگفت زندگانی حضرت یوسف یک جا و در سوره‌ای به همین نام به شیوه‌ای دیگرگون با سایر قصّه‌ها نقل شده. «1»
نخست باید یادآور شویم که «قصّه» در قرآن به معنی داستان در استعمال امروزی آن- که بسیار غیر واقعی است- نمی‌باشد، بلکه مرادف «سرگذشت» یا قسمتی از رویدادهای حقیقی زندگی یک فرد یا قوم می‌باشد که از گذشته به زمان حال آورده شده به صورتی آموزنده نشان داده می‌شود.
اهمّیت تاریخ یا سرگذشت واقعی پیشینیان از این جهت است که چون انسان فقط یک بار از مسیر عمر و گذرگاه زمان عبور می‌کند، تجارب حیات را در آزمایشگاه تاریخ باید به دست آورد، و سنتهای الهی «2» را- که قانونهای تغییرناپذیر جوامع بشری است- در سرگذشت اقوام درگذشته ببیند. از این جاست که خدای تعالی در کتاب راهنمای انسانها، با نقل داستان زندگی اجتماعی پیامبران که سراسر مجاهده و مبارزه برای اعلای کلمه حق و نابود کردن باطل بوده، آینه‌ای بلند در برابر مسلمین قرار داده تا قصه زندگی خویش را در قصص «3» اسلاف بخوانند و از فراز و فرود حیات آگاه شوند و رمز ترقی یا انحطاط جوامع بشری را بیابند، چنان که در پایان داستان حضرت یوسف می‌فرماید:
__________________________________________________
(1) سرگذشت آن حضرت در سوره 12 ضمن 111 آیه یک جا ذکر شده، نه چون سرگذشت سایر پیامبران به مناسبتهای مختلف در سور گوناگون.
(2) ترجمه آیه 22 و 23 سوره فتح چنین است: «و اگر کسانی که کافر شدند، به جنگ با شما برخیزند، قطعا پشت خواهند کرد و دیگر یار و یاوری نخواهند یافت. سنّت الهی از پیش همین بوده، و در سنّت الهی هرگز تغییری نخواهد یافت» مقصود این است: آنان که با رسولان الهی درافتند مغلوب می‌شوند. آیات دیگر (احزاب/ 62، فاطر 43) نیز در این باب هست.
(3) قصص: داستانها، سرگذشتها. قصّ الخبر: آگاهانید او را، منه قوله تعالی: نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ: ای نبیّن لک أحسن البیان، (منتهی الأرب). قصّ و قصص: بر گفتن قصه و از پی شدن [به دنبال رفتن] ترجمان القرآن.