آشنایی با علوم قرآنی صفحه 183

نداشت و آغاز و انجامش هماهنگ و دعوت کننده به توحید بود. تأمل در این خصوصیّت می‌رساند که قرآن از افقی برتر و مبدئی داناتر از انسان صادر شده که دستخوش تغییر نیست و بشری که حالاتش گونه‌گون و تغییرپذیر است و رو به تحول و تکامل یا نقصان است، هیچ‌گاه نمی‌تواند منشأ چنین کتابی حکیمانه، پرمایه، ژرف، حرکت‌آفرین و انسان‌ساز باشد. قرآن خود از این ویژگی چنین خبر می‌دهد: أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً کَثِیراً «1» «آیا در [معانی] قرآن نمی‌اندیشند؟ که اگر از جانب غیر خدا بود قطعا در آن اختلاف بسیاری می‌یافتند.» آری این هماهنگی آیات و سازگاری تعلیمات و وجود هدفی واحد در سراسر قرآن می‌رساند که خاستگاه آن فراتر از افکار بشری و مبدأ آن بیرون از آفاق خاکی است.

توضیح: قرآن‌پژوهان در شمارش وجوه اعجاز کلام اللّه مواردی دیگر هم ذکر کرده‌اند «2» که هر یک در حد خود شایان توجّه و تأمل است، هر چند بعضی باید جزء مزایا و امتیازات کتاب خدا شمرده شود نه معجزه. ما مهمترین آنها را که در عصر کنونی بیشتر مورد توجّه است به اختصار یاد می‌کنیم.

8- اشارات علمی‌

8- اشارات علمی

در قرآن به ریزه‌کاریها و شگفتیهایی که در آفرینش انسان و جهان به کار رفته و در آن زمان برای هیچ کس معلوم نبوده اشاراتی شده، که علوم تجربی جدید آنها را آشکار ساخته. با آن که هدف کتاب خدا بیان این‌گونه مسائل نیست، امّا برای اثبات توحید و قدرت و علم آفریدگار و هدف‌دار بودن خلقت پرده از رازهای آفرینش برمی‌گیرد و ما را به آیات آفاقی و انفسی توجّه می‌دهد. در واقع شیوه بیان این آیات هم معجزه است، زیرا مطلب به صورتی گفته شده که برای مخاطبان بی‌خبر از این علوم شنیدنی بوده و امروز

__________________________________________________

- تصدیق یکی تکذیب دیگری را نتیجه دهد مانند: زید انسان است، زید انسان نیست (التعریفات). بنابراین جمع شدن دو قضیه و امر متناقض با هم عقلا محال است.

(1) نساء/ 82. برای ملاحظه تفسیر آیه و استدلال به آن ر ک: المیزان، 5/ 19- 20.
(2) ر ک: رسالة الاسلام، سال 3/ 296- 298؛ التمهید، 4/ 100- 102 که نظر سیّد عبد اللّه شبّر و علّامه هبة الدین شهرستانی را آورده؛ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی: اعجاز قرآن.