آشنایی با علوم قرآنی صفحه 19

نشستم و مشغول سخن شدم. ناگاه دیدم که دیده‌های مبارکش به سوی آسمان باز ماند تا مدتی، پس دیده خود را به جانب راست گردانید و سر خود را حرکت می‌داد مانند کسی که با کسی سخن گوید و از کسی سخن شنود. پس بعد از مدتی به جانب آسمان نگریست. سپس به جانب چپ خود نظر کرد و رو به جانب من گردانید. از چهره گلگونش عرق می‌ریخت. من گفتم: یا رسول اللّه! هرگز شما را بر این حالت ندیده بودم.

فرمود: مشاهده کردی حال مرا؟ گفتم: بلی. فرمود: جبرئیل بود بر من نازل شد و این آیه «1» را آورد: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ «2» یعنی: «در حقیقت خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم باز می‌دارد. به شما اندرز می‌دهد باشد که پند گیرید.»

حدیث مناسب دیگر در این باب منقول از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است، در پاسخ حارث بن هشام که پرسید: «وحی چگونه بر شما نازل می‌شود؟ حضرت فرمود: گاه صدایی همانند صدای جرس [آهنگ درای] به گوش من می‌رسید، و وحیی که بدین صورت بر من نازل می‌شد، سخت بر من گران و سنگین بود. سپس این صداها قطع می‌شد و آنچه را جبرائیل می‌گفت فرا می‌گرفتم. گاهی جبرائیل به صورت مردی بر من فرود می‌آمد و سپس با من سخن می‌گفت و من گفته‌های او را حفظ و از بر می‌کردم». «3»

شناسایی وحی‌

شناسایی وحی

آنچه نقل شد چگونگی فرود آمدن وحی و حالت گیرنده آن- پیامبر بزرگوار- بود.

روشن است که این گونه ارتباط با مبدأ متعال امری استثنایی و مخصوص انسانهایی است که آفریدگار به فضل خویش آنها را استعداد و شایستگی تلقّی وحی و تحمّل بار رسالت داده و پیامبران اولوالعزم «4» نامیده می‌شوند، یعنی پیامبرانی که با اراده‌ای پولادین

__________________________________________________
(1) نحل/ 90.
(2) مجلسی، محمّد باقر، حیات القلوب، 2/ 258، به نقل از: رامیار، تاریخ قرآن، 103- 104.
(3) الإتقان، 1/ 76؛ بحار الانوار، 6/ 669 به نقل از: حجتی، سیّد محمّد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن، 33- 34.
(4) اولوا العزم: (صفت مرکب) خداوندان صبر- صاحبان کوشش و ثبات- پیغمبران عمده که بر امور عهد کرده