آشنایی با علوم قرآنی صفحه 20

و صبری متین در پیشبرد رسالتی که بر عهده‌شان گذاشته شده گام برمی‌دارند. امّا تلقّی وحی و شناخت آن که ویژه چنان افرادی معدود و معیّن است برای افراد دیگر ممکن نیست، چون حالتی است خاصّ آنان و مانند سایر حالات و تجارب روحی که مستقیما دریافت می‌شود قابل انتقال به دیگران نمی‌باشد، «1» ولی آثار و نشانیهایش قابل شناخت و دریافت است. «آری، آنچه از خبر آسمان و غیب جهان ممکن است در اختیار ما قرار گیرد همین است که به صورت کلماتی نورانی بر جان پاک محمّدی صلّی اللّه علیه و اله تابیده و بازتابش آیات گرانقدر قرآن مجید است که بزرگ‌نامه راهنما و برنامه سعادت‌بخش انسانهاست و ما با تلاوت و تدبّر در آن می‌توانیم خود را در وزشگاه نسیم وحی قرار دهیم، و رایحه آسمانی‌اش را استشمام کنیم. در این گلگشت مینوی است که می‌بینیم آیات بیّنات قرآن نه اندیشه نابغه‌ای بزرگ است و نه نوشته ادیبی چیره‌دست، بلکه وحی آسمانی است و کلام اللّه» «2»، که به زیباترین سبک و هنری‌ترین شیوه بیان شده است.

پیام‌آور یا نابغه‌

پیام‌آور یا نابغه

وحی قرآن که با «بخوان» آغاز گشت و مدح قلم و تعلیم کرد، آورنده‌اش فردی «امّی» بود، برخاسته از میان اقوامی امّی، جاهل، بت‌پرست و دور از تمدن؛ یعنی در شرایطی کاملا نامناسب برای پیدایش چنین پیام‌آوری و نامتناسب با چنان پیام وحیانی. «3» اگر بنابر

__________________________________________________

خود و سپرده خدای تعالی آهنگ و کوشش کردند و آنان مؤسّس ادیان بزرگ و صاحب کتاب آسمانی هستند و عبارتند از: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمّد (صلوات اللّه علیهم). ترکیب مذکور مأخوذ است از آیه 34، سوره احقاف: فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ. فرهنگ فارسی، بخش 2.

(1) اقبال پاکستانی موضوع را بدین‌گونه توجیه می‌کند که «حالهای باطنی بیش از آن که به «اندیشه» شباهت داشته باشند به «احساس» شباهت دارند. تفسیر و تعبیری که مرد باطنی یا پیغمبر به محتوای خودآگاهی خویش می‌دهد، ممکن است به صورت جمله‌هایی به دیگران انتقال داده شود، ولی خود محتوا قابل انتقال نیست»، زیرا یافتنی است نه گفتنی. اقبال پاکستانی، محمّد، احیاء فکر دینی در اسلام، ترجمه احمد آرام، ص 24.
(2) رکنی، محمّد مهدی، نامه هدایت، ص 25.
(3) مقصود این است که چون مردم عربستان دور از تمدن بودند، پس شرایط موجود و مقتضیات محیط چنان پیامبری را به وجود نیاورده؛ زیرا واقعا تناسبی و تشابهی بین آنچه آنان داشتند و آنچه پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله آورد وجود ندارد، تا بتوان گفت دومی اثر پذیر از اولین است.