آشنایی با علوم قرآنی صفحه 27

فصل 2 نزول قرآن‌

اشاره

فصل 2 نزول قرآن

مبدأ و خاستگاه قرآن مجید را دانستیم که لوح محفوظ «1» است. لوحی غیر مادی و برای ما درنیافتنی «2»، که فرشتگان می‌توانند فرمانهای الهی را از آن دریابند و اجرا کنند.

جبرئیل امین سخن خدا را که بر آن لوح محفوظ از خطا ثبت بود دریافته به صورت وحی- سخنی نهان از همگان- به پیامبر ما می‌رساند و قرآن بدین‌گونه به قلب مطهّر حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله نازل می‌شد و حضرت با علاقه آنها را حفظ می‌کرد و بر مردم می‌خواند.

بحثی که اینک پیش می‌آید این است که آیا قرآن کریم نزول دفعی و یک‌باره داشته یا به تدریج فرود آمده؟ و پذیرش هر یک از این دو نظر چه مشکلی دارد؟ نخست به متن کلام اللّه مراجعه کرده، آیات مربوط را در دو دسته نقل می‌کنیم:

__________________________________________________
(1) خدای تعالی پس از آن که تکذیب کافران را در آیات پایانی سوره بروج یاد می‌کند، به پیامبر محبوبش قوّت قلب می‌دهد که خدا بر آنان محیط است و همه در دست قدرت اویند. بعد به توصیف قرآن می‌پردازد: بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ* فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ» بروج/ 21- 22 در این دو آیه پایان سوره، پایگاه والای قرآن را که بس بلند و دست نیافتنی است یادآور می‌شود، و این که از هرگونه تصرّف و تغییر انسانی یا شیطانی محفوظ است. فرهنگهای قرآنی «مجید» را که وصف قرآن است، بزرگوار، شکوهمند معنی کرده‌اند. ر ک:

لسان التنزیل، فرهنگنامه قرآنی.

(2) «لوح صفحه عریضی است که چیزی بر آن می‌نویسند ... در این جا منظور صفحه‌ای است که قرآن مجید بر آن ثبت و ضبط شده است، ولی نه صفحه‌ای همچون الواح متداول در میان ما ... به نظر می‌رسد همان صفحه علم خداوند است که شرق و غرب عالم [بل کل جهان] را فراگرفته. آری قرآن از علم بی‌پایان حق سرچشمه گرفته، نه زاییده فکر بشر است نه القاء شیاطین و محتوایش شاهد بر این مدّعاست.» تفسیر نمونه، 26/ 353- 354. نیز ر ک: لغت‌نامه دهخدا: لوح.