آشنایی با علوم قرآنی صفحه 38

احکام- که روز به روز نازل و تکمیل می‌شد- بپردازند «1» و حتّی طبق دستور صریح قرآن از شرکت در جهاد معذور شدند. «2»

«چون بیشتر یاران پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله و مخصوصا صحابه که از مکه به مدینه مهاجرت کرده بودند بی‌سواد بوده به خواندن و نوشتن آشنایی نداشتند، به دستور پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله از اسیران یهود برای یاد گرفتن خط که آن زمان بسیار ساده و آسان بود استفاده می‌شد و بدین‌گونه گروهی باسواد به وجود آمد از این جماعت کسانی که به قرائت قرآن و حفظ و ضبط سور و آیات آن مشغول بودند قرّاء نامیده می‌شدند و از این گروه بود که در وقعه بئرمعونه «3» چهل تن یا هفتاد تن یک جا شهید شدند». «4»

شهادت این تعداد قاری در یک حادثه دلیلی روشن بر کثرت شماره قاریان در زمان حیات پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله می‌باشد و ثمره کوششی است که حضرتش برای تعلیم قرآن انجام داده است. «5»

__________________________________________________
(1) ر ک: فضلی، عبد الهادی، مقدّمه‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، ترجمه و تحریر حجّتی، سیّد محمّد باقر، ص 25- 26.
(2) اشاره به آیه 122 سوره توبه است که به آیه «نفر» (کوچ کردن جمعی، گروهی به جایی رفتن) نامگذاری شده و ترجمه آن چنین است: «و شایسته نیست مؤمنان همگی [برای جهاد] کوچ کنند. پس چرا از هر فرقه‌ای از آنان، دسته‌ای کوچ نمی‌کنند تا [دسته‌ای بمانند و] در دین آگاهی پیدا کنند، و قوم خود را- وقتی به سوی آنان بازگشتند- بیم دهند باشد که آنان [از کیفر الهی] بترسند.» علّامه طباطبایی در تفسیر آیه نظری دارند که ترجمه فشرده آن این است: اولا مراد از تفقّه در دین فهمیدن همه معارف دینی از اصول و فروع است نه تنها احکام عملی و فقه اصطلاحی، ثانیا حکم کوچ کردن برای جهاد از طالبان علوم دینی برداشته شده، تا با پیامبر باشند و در دین تفقّه (فهم عمیق) یابند و به نشر اسلام [که هدف جهاد است] بپردازند.

المیزان، 9/ 404.

(3) بئر معونه: نام چاه آبی است نزدیک مدینه. توضیح این که در مناطق خشک و گرمسیر همچون عربستان که منبع مهم استفاده از آب، چاه بوده، چاهها اهمّیت حیاتی داشته و گاه به نام خاصّی خوانده می‌شده‌اند. بسا که در جنگها دسترسی به چاه آب- برای شرب لشکریان و ستوران- موجب پیروزی لشکر می‌شده. نام چاههای مدینه در کتاب پر فایده وفاء الوفا بأخبار دار المصطفی تألیف سمهودی، نور الدین آمده است.
(4) طباطبایی، سیّد محمّد حسین، قرآن در اسلام، 112.
(5) در کتاب المغازی تألیف واقدی آمده است: «در میان انصار هفتاد نفر مرد جوان دیده می‌شدند که موسوم به قرّاء بودند و به هنگام درآمدن شب به ناحیه مدینه می‌آمدند و به تعلیم قرائت می‌پرداختند و اقامه نماز