آشنایی با علوم قرآنی صفحه 42

و مدار اسانید «1» قرّاء ده‌گانه نیز بر محور قرائات آنهاست.

قرّاء سبعه‌

اشاره

قرّاء سبعه

در طبقه‌بندی قرّاء تابعین طبقه دوم محسوب می‌شوند. دانش آموختگان از اینان که طبقه سوم قاریان را تشکیل می‌دهند و حدود نیمه اوّل قرن دوم می‌زیستند شهرتی بیشتر کسب کردند و بعد با اندکی تغییر نفرات به قرّاء سبعه معروف شدند که هر کدام دو راوی «2» مشهور داشتند، و اینک اسامی قاریان: عبد اللّه بن کثیر مکّی (م. 120) قاری مکه، نافع بن عبد الرّحمان (م. 159) قاری مدینه، عاصم کوفی (م. حدود 128) که قرائت را از ابو عبد الرّحمان سلمی و او از حضرت علی علیه السّلام روایت می‌کند.

__________________________________________________

- کرده، ارائه داده] می‌نامند. امّا سماع عبارت از این است که شاگرد و کسی که می‌خواهد قرآن و یا حدیث را فراگیرد آن را از زبان استاد بشنود، اعم از آن که استاد از روی کتاب بخواند و یا با استمداد از حافظه قرائت کند» علوم الحدیث و مصطلحه، 88 و 93. به نقل از: مقدّمه‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، ذیل صفحه 28- 29.

(1) اسانید: جمع إسناد است و آن عبارت از نسبت دادن حدیث به گوینده آن است. همان، 29.
(2) قرائت هر یک از قاریان را تنی چند نقل می‌کردند که در اصطلاح آنها را راوی نامند. کسانی که از راوی، قرآن یا حدیث را بازگو می‌کنند به طرق روایت تعبیر می‌شوند. بنابراین طریق در اصطلاح واسطه‌هایی است که قرائت راوی را برای ما بازگو می‌کند. هر یک از هفت قاری نامبرده دو راوی برجسته و معروف داشته است، و اصطلاح 14 روایت از همین جا پیدا شده. ما برای اختصار فقط دو راوی قرائت عاصم را نام بردیم.

یادآوری:

حفظ کردن نام حافظان و قاریان- به نظر بنده- برای دانشجویان غیر متخصّص لزومی ندارد. همین قدر که بدانند قرآن مجید به روایت حفص بن سلیمان کوفی از قرائت عاصم و او از ابو عبد الرّحمان سلمی و او از حضرت علی علیه السّلام (و دیگر صحابه) و ایشان از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله بوده کافی است. زنجیره اسناد قرائتهای قرآن به مصدر وحی در کتب قدما با دقت و تفصیل ثبت است. امّا برای ملاحظه مقالاتی که در این باره نوشته شده، ر ک: پروین بهارزاده، روایت حفص از قرائت عاصم و دلایل ترجیح آن، بیّنات، سال سوم، زمستان 1375، 74- 95. از نکاتی که نویسنده مقاله پس از بررسی بدان دست یافته این است که دوستان و تعلیم یافتگان حضرت علی علیه السّلام در پیدایش نصّ قرآن موجود سهمی بسزا داشته‌اند، بدان حد که توان گفت: «قرائت کنونی که قرائت حفص است، یک قرائت شیعی ناب و خالص است» ص 91.