آشنایی با علوم قرآنی صفحه 48

خصوصیّات هجرت نبی اکرم از مکه به مدینه، با متواتر بودن اصل هجرت آن حضرت منافی نیست. «1»

ارزیابی قرائتهای هفت‌گانه‌

ارزیابی قرائتهای هفت‌گانه

مشهور نزد بیشتر علمای اهل سنّت، تواتر قرائتهای هفت‌گانه است، ولی معروف و پذیرفته نزد دانشمندان شیعه عدم تواتر این قرائتهاست (چنان‌که اشاره شد). حقیقتی که از تأمّل در موارد اختلاف و تاریخ قرائات روشن می‌شود این است که قرائتها نوعی اجتهاد و اظهارنظر درباره کلام اللّه است و همه آنها دارای سند متواتر نیست. این حقیقت را محقّقان از اهل سنّت نیز پذیرفته و بدان تصریح کرده‌اند. بهترین تعبیر محقّقانه در این باب از زرکشی است که: قرائتهای هفت‌گانه از قاریانش به تواتر به ما رسیده، امّا تواتر آنها از پیامبر اکرم معلوم نیست. «2»

قرآن پژوه معاصر، آیة اللّه معرفت درباره متواتر نبودن هفت قرائت پس از بحثی مستدلّ چنین نتیجه می‌گیرند:

«مسأله تواتر قرائات سبع، اساسا قابل تصوّر نبوده و معقول نیست؛ زیرا در زمان هر یک از قاریان هفت‌گانه، ناقل تواتر صرفا خود آن قاری بوده نه دیگران، و گرنه آن قرائت بدو نسبت داده نمی‌شد و جنبه اختصاصی پیدا نمی‌کرد.» «3»

به بیان دیگر قرائتها- بجز قرائت عاصم- مهمترین شرط تواتر را که نقل همگانی مردم هر عصر از مبدأ خبر تا مقصد (شنونده) می‌باشد ندارد.

عقیده نویسنده درباره قرائتهای گوناگون، آن است که امام محمّد بن علی- باقر العلوم علیه السّلام به زراره فرمود: همانا قرآن یکی است و از نزد خدای یکتا نازل شده، امّا اختلاف در قرائت آن از سوی راویان پیش آمده. «4»

شرط قرائت صحیح متواتر

شرط قرائت صحیح متواتر

قرآن پژوهان پیشین چون در مقام ارزیابی قرائتهای مختلف و معیار درستی آنها

__________________________________________________
(1) البیان، 173.
(2) همان، 175.
(3) ر ک: تاریخ قرآن، 150.
(4) الأصول من الکافی، 2/ 630.