- درآمد 1
- پوزش از پیشگاه قرآن 1
- پیشگفتار 3
- ضرورت شناخت قرآن 4
- فصل 1 وحی، ارتباط با فراسوی جهان 7
- نیاز انسان به وحی 10
- خلوتگزینی و دوران آمادگی 12
- آغاز وحی 14
- اشاره 15
- معانی وحی 15
- 2- هدایت تکوینی و الهام غریزی حیوانات: 16
- 1- پیغام خداوند به فرشتگان: 16
- 3- الهام، در دل افکندن مطلبی: 17
- 4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود: 17
- حالت پیامبر در گرفتن وحی 18
- شناسایی وحی 19
- پیامآور یا نابغه 20
- فرق وحی با الهام و تجلّی ضمیر ناخودآگاه 21
- فصل 2 نزول قرآن 27
- اسباب نزول، شأن نزول 33
- گستردگی معنی آیات 34
- فصل 3 قرائت قرآن و قاریان 36
- تعلیم قرآن 37
- اهمّیت خواندن و حفظ کردن قرآن 39
- تعریف قرائت 40
- اصحاب حافظ قرآن 41
- اشاره 42
- قرّاء سبعه 42
- سبب شهرت قرّاء سبعه 43
- قرّاء عشره 44
- قرّاء اربعة عشر 44
- عوامل اختلاف قرائتها 45
- تواتر قرآن و اختلاف قرائتها 47
- ارزیابی قرائتهای هفتگانه 48
- شرط قرائت صحیح متواتر 48
- قرائت حفص 49
- تلاوت قرآن و ثواب آن 50
- آداب قرائت قرآن 51
- اشاره 51
- 1- طهارت: 52
- 2- استعاذه: 52
- 4- تلاوت: 52
- 3- سکوت و استماع: 52
- 5- ترتیل: 53
- تجوید 53
- آداب باطنی قرائت قرآن 55
- فصل 4 کتابت قرآن 57
- خط رایج در حجاز 57
- ارزش قلم و نگارش 59
- اشاره 60
- 1- نوشتافزارها در کلام اللّه: 60
- نام نوشتافزارها 60
- 2- آنچه به جای کاغذ به کار میرفته: 62
- اهتمام به کتابت قرآن 62
- کاتبان قرآن 63
- گردآوری قرآن در زمان رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله 64
- مصحف حضرت علی علیه السّلام 65
- جمع قرآن در زمان ابو بکر 66
- مصحف امام یا قرآن عثمانی 69
- شیوه تدوین مصحف امام 70
- مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها 71
- رسم المصحف 72
- نابود کردن سایر مصاحف 74
- سرگذشت مصاحف امام 75
- نشانهگذاری حروف و اصلاح رسم مصحف 77
- خلاصه مبحث کتابت قرآن مجید 80
- 1- نداشتن نسخه بدل 83
- فصل 5 اصالت قرآن کریم 83
- 2- همهخوانی قرآن و تواتر آن 84
- 3- تواتر قرآن از منظری نو 85
- 4- بر جا بودن اوصاف و امتیازات 87
- اشاره 89
- فصل 6 نامهای کلام اللّه 89
- کتاب 90
- قرآن 90
- ذکر 91
- فرقان 91
- تعریف قرآن 92
- معرّفی قرآن از زبان قرآن 92
- فصل 7 ترتیب و تنظیم قرآن مجید 95
- آیه تسمیه 97
- سوره 98
- اندازه سورهها 99
- حروف مقطّعه 101
- اسامی سورهها 103
- احزاب 104
- تأمّلی در اسامی سورهها 104
- سورههای عزائم 109
- فایده و حکمت تقسیم قرآن به سورهها 109
- اشاره 110
- سورههای مکّی و مدنی 110
- تفاوتهای کلّی سورههای مکّی و مدنی 111
- نسخ، ناسخ و منسوخ 112
- فصل 8 محکم و متشابه 114
- اشاره 116
- فایده آیات متشابه 116
- 1- نارسایی تعبیرات و الفاظ: 116
- 2- محدودیت اندیشه انسان 117
- 3- واداشتن مسلمین به تحقیق و بررسی 118
- 4- توجه دادن به مفسّر الهی 118
- توضیح 119
- تأویل 120
- اشاره 120
- 1- تأویل متشابه 120
- 3- مآل و سرانجام کار 121
- 2- تأویل به معنی تعبیر خواب 121
- ضرورت تأویل- تأویل ناروا 121
- شرایط تأویل 122
- راسخان در علم 122
- حدیث ثقلین 124
- فصل 9 تفسیر و سیر آن در نگاهی گذرا 126
- لزوم تفسیر 126
- دانشهای لازم برای مفسّر 127
- تفسیر بدون علم، تفسیر به رأی 128
- سیر تفسیر و تطوّر آن 129
- اشاره 130
- تفسیر نقلی- تفسیر تابعین 130
- 2- سعید بن مسیّب 131
- 1- سعید بن جبیر 131
- 3- مجاهد بن جبر 131
- 5- ابو سعید حسن بصری 132
- 4- عکرمه مولا ابن عبّاس 132
- اشاره 133
- تفسیر در سده سوم 133
- 1- جامع البیان فی تفسیر القرآن 134
- اسرائیلیّات 135
- 2- ترجمه تفسیر طبری 135
- 3- کشف الأسرار و عدّة الأبرار 136
- 4- روض الجنان و روح الجنان 138
- تفسیر اجتهادی 140
- 5- مجمع البیان لعلوم القرآن 140
- تفسیر در سده چهاردهم 142
- نگرش جدید در تفسیرنویسی 142
- بازگشت به قرآن 143
- 1- المنار، روش نو در تفسیر 143
- 2- المیزان فی تفسیر القرآن 145
- 3- تفسیر نمونه 147
- ترجمه قرآن 148
- 2- ترجمه آزاد 150
- 1- ترجمه تحت اللفظی 150
- 3- ترجمه معنایی 151
- فصل 10 معجزه سخن 153
- معجزه سخن 155
- آیه، بیّنه 157
- آیات تحدّی 158
- پیشینه تحدّی و معارضه 160
- روش معارضه 161
- آیا با قرآن معارضه شده؟ 161
- وجوه اعجاز قرآن 162
- اشاره 162
- 1- فصاحت کلمه و کلام 163
- 2- بلاغت برتر یا ابر رسانایی 165
- 3- هنرهای بدیعی، آرایههای ادبی 167
- امثال قرآن 169
- تصویر هنری در قرآن 171
- 4- معارف قرآن 174
- قسمهای قرآن 176
- 5- تشریع و قانونگذاری 178
- 6- قصههای قرآنی و خبرهای غیبی 180
- 7- نداشتن اختلاف و تناقض 182
- 8- اشارات علمی 183
- 9- اعجاز عددی در قرآن 185
- 10- آهنگ قرآن و جذبه آن 186
- نمایه 189
- آیات 190
- کسان، جایها 199
- فهرست موضوعی «1» 206
- کتابنامه 215
مصحف امام یا قرآن عثمانی
مصحف امام یا قرآن عثمانی
بیشترین کوشش رسمی صحابه برای نگهداشت کلام اللّه از هرگونه لحن «1» و تغییر کلمات، در زمان خلافت عثمان بن عفّان (23- 35 ه. ق.) انجام گرفت. توضیح این که پس از رحلت پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله، نوشتن قرآن و داشتن مصحف برای کسانی که خط نوشتن می‌دانستند معمول شد. این کار از اهمیّت فوق العاده کلام اللّه در جامعه اسلامی حکایت می‌کرد که به قاری، کاتب، حافظ و دارنده قرآن حیثیّت اجتماعی و شأن دینی می‌بخشید و انگیزه‌ای بود که اصحاب را به داشتن مصحفی کامل یا ناتمام وادارد. از این روست که در مطالعه تاریخ قرآن مجید با نام مصاحف متعدّدی روبرو می‌شویم مانند: مصحف علی علیه السّلام، مصحف ابو بکر، مصحف عبد اللّه بن مسعود، مصحف ابیّ بن کعب و غیر اینها.
بعضی از این مصاحف به شهرهای تازه مسلمان فرستاده شده بود و بر طبق آن قرائت و آموزش قرآن انجام می‌گرفت.
این مصاحف با همه فواید و لزومی که داشت به سبب نقص خط و نداشتن نقطه و اعراب و مقابله نشدن با هم، چون مورد استفاده نو مسلمانان غیر عرب قرار می‌گرفت قرائتهای متفاوتی را به وجود می‌آورد که هرگاه با تعصّب عوام در می‌آمیخت زمینه را برای اختلاف امّت واحد اسلامی فراهم می‌کرد.
اخباری که حذیفة بن یمان «2» از تفاوت قرائت مسلمانان کوفه و شام به خلیفه داد، او را نگران و از آینده آن وضع بیمناک گرداند. ناچار مسلمانان را گرد آورد و برای آنان سخنرانی کرد و از اختلاف در کلام واحدی که از سوی خدای واحد نازل شده برحذر داشت. او ضرورت تهیّه مصحف امام یعنی قرآن پیشوا و نمونه را که همه از آن پیروی کنند یادآور شد که با موافقت و تأیید صحابه رویاروی گشت و شروع به کار کرد. این مهمترین مرحله استنساخ و تدوین قرآن کریم بود، که به انگیزه ایجاد وحدت نظر در قرائت انجام می‌گرفت و اصطلاحا توحید مصاحف گفته می‌شود.
__________________________________________________
(1) لحن: خطا کردن در اعراب کلمه، غلط خوانی.
(2) حذیفه پسر یمان (م. 36 ه. ق.) اصلا عراقی و از سابقین در اسلام و رکابدار حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله بود و آگاه‌ترین مردم به شناخت منافقان. در زمان عمر والی مداین شد و در زمان عثمان مأمور آذربایجان بود و در جنگ ارمنستان شرکت داشت. پس از عثمان با حضرت علی علیه السّلام بیعت کرد. رامیار، تاریخ قرآن، 412.