آشنایی با علوم قرآنی صفحه 71

سوره توبه: وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ، می‌کردند و «واو» را در ابتدایش ننوشته بودند اعتراض و مسؤولان را تهدید کرد، و چون دلیل خواستند به آیاتی مشابه از سوره جمعه و حشر و انفال که با «واو» آغاز شده استشهاد نمود تا نظر آن حافظ بزرگ پذیرفته شد. «1»

حمیّت دینی همراه با جدیّت صحابه برای حفظ اصالت کلام اللّه، موجب شد که کار استنساخ و توحید مصاحف بدون مشکل به پایان رسد و بدین‌گونه وعده الهی برای نگاهداری و نگاهبانی ذکر تحقّق یابد. «2»

مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها

مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها

بنا به درست‌ترین اقوال، تحریر مصاحف حدود پنج سال- 25 تا 30 ه. ق.- زمان گرفت و این مدّت زیادی نیست، زیا نسخه‌های فراهم آمده ظاهرا بر کاغذهای ستبر یا پوستهای نازک شده با خط درشت نوشته می‌شد و پس از تحریر، مقابله و بازخوانی می‌کردند. این قرآنها فقط متن کلام الهی بود، عاری از هر تفسیر یا شأن نزول و حتّی نقطه و تقسیم به اجزاء که بعدها معمول شد.

تعداد مصحفهایی که نوشته شد پنج نسخه بود. دو نسخه در مدینه و مکه که نزولگاه قرآن بود نگاه داشته شد. سه نسخه دیگر به شهرهایی که- در آن زمان- مرکز تعلیم قرآن و هم منشأ قرائتهای گونه‌گون بود ارسال گردید، یعنی: کوفه، بصره، دمشق. «3» توصیفی که از مصاحف شده می‌رساند که قطعی بزرگ داشته و در مسجد جامع هر شهر محافظت می‌شده و طالبان قرآن از روی آنها استنساخ می‌کردند و بدین‌گونه رفته رفته شمار مصاحف هر شهر افزایش یافت.

نوشته‌اند برای این که یک‌سان خواندن قرآنها ضمانت اجرایی بیشتری داشته باشد، عثمان با هر یک از مصاحف امام، یک حافظ نیز فرستاد تا قرائت رسمی متواتر را تعلیم و رواج دهد، زیرا خط بدون نقطه و اعراب کوفی- با وجود حرفهای مشابه- درست

__________________________________________________
(1) سیوطی، جلال الدین عبد الرّحمان، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، 3/ 232 و 269.
(2) از جمله نامهای قرآن مجید «ذکر» است، که در سوره حجر آیه 9 آمده و فرستنده قرآن خود حافظ آن شمرده شده: إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ: «بی‌تردید ما این قرآن را به تدریج نازل کرده‌ایم و قطعا نگهبان آن خواهیم بود.»
(3) رامیار، تاریخ قرآن، 461 و 463.