آشنایی با علوم قرآنی صفحه 76

روی داد نابود شد. «1»

3- قرآنی در کتابخانه انستیتو شرق‌شناسی فرهنگستان علوم ازبکستان (ظاهرا تاشکند) موجود است که مصحف سمرقندی نامیده می‌شود. این نمونه موجود از مصاحفی است که به خط عثمان منسوب است. خط کوفی زیبایی است که نقطه و اعراب ندارد و رسم الخط آن قدیمی است. علّت این نامگذاری را چنین گفته‌اند که گویا امیر تیمور گورکانی (م. 807) آن را از شام به سمرقند می‌برد تا بر سر قبرش نگهداری شود و بعدها به کتابخانه انستیتو شرق‌شناسی نامبرده منتقل می‌شود. «2»

ضمنا متذکر می‌شود: این انتظار که نسخه‌ای از پنج نسخه اوّلیّه که عثمان به شهرها فرستاد یا در مدینه و مکه نگه داشت تاکنون بر جا مانده باشد توقّعی نابجاست، زیرا با گذشت نزدیک به پانزده قرن از نوشتن آنها و حوادثی نابود کننده چون جنگها و آتش سوزی و ویرانی و فرسایش اوراق هر کتابی و نبودن تشکیلات اداری برای حفاظت و مرمّت آنها، این فقدان امری طبیعی و معمولی است و زیانی هم به اصالت کتاب خدا نمی‌رساند، چون قرآن از همان صدر اسلام در هر عصری صدها قاری و حافظ در شهرهای مختلف اسلامی داشته است که سلسله تواتر آن را حفظ کرده‌اند. به علاوه استنساخ از مصحف امام و بعد از مصحفهای رونویسی شده از آن آغاز گردید و قرآن تکثیر شد.

برابر شرحی که خواهیم داد از نیمه دوم قرن اوّل برای اصلاح خط و نقطه گذاری و اعراب آن اقدامهایی انجام گرفت و در حدّی بدان عنایت و حفاظت می‌شد که یقین می‌کنیم رشته ارتباط کتاب آسمانی ما با مصدر و مبدأش- رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله- از دو راه قرائت و کتابت هیچ‌گاه گسسته نشده است.

4- از راهی دیگر ما به مصاحف نوشته شده در سده اوّل و دوم می‌رسیم و آن جزوات و کرّاسه‌هایی است که به خطّ منسوب به ائمه معصومین علیهم السّلام می‌باشد و در کتابخانه‌های جهان جزء نفایس کتب خطّی نگهداری می‌شود و بهره کتابخانه مرکزی

__________________________________________________
(1) خطط الشام: 5/ 279؛ به نقل از رامیار، تاریخ قرآن، 469، و مباحث فی علوم القرآن، 89.
(2) برای شرح بیشتر و ملاحظه مآخذ مربوط، ر ک: رامیار، تاریخ قرآن، 466- 467.