- پوزش از پیشگاه قرآن 1
- درآمد 1
- پیشگفتار 3
- ضرورت شناخت قرآن 4
- فصل 1 وحی، ارتباط با فراسوی جهان 7
- نیاز انسان به وحی 10
- خلوتگزینی و دوران آمادگی 12
- آغاز وحی 14
- اشاره 15
- معانی وحی 15
- 2- هدایت تکوینی و الهام غریزی حیوانات: 16
- 1- پیغام خداوند به فرشتگان: 16
- 3- الهام، در دل افکندن مطلبی: 17
- 4- سخن گفتن آفریدگار با بنده برگزیده خود: 17
- حالت پیامبر در گرفتن وحی 18
- شناسایی وحی 19
- پیامآور یا نابغه 20
- فرق وحی با الهام و تجلّی ضمیر ناخودآگاه 21
- فصل 2 نزول قرآن 27
- اسباب نزول، شأن نزول 33
- گستردگی معنی آیات 34
- فصل 3 قرائت قرآن و قاریان 36
- تعلیم قرآن 37
- اهمّیت خواندن و حفظ کردن قرآن 39
- تعریف قرائت 40
- اصحاب حافظ قرآن 41
- اشاره 42
- قرّاء سبعه 42
- سبب شهرت قرّاء سبعه 43
- قرّاء عشره 44
- قرّاء اربعة عشر 44
- عوامل اختلاف قرائتها 45
- تواتر قرآن و اختلاف قرائتها 47
- ارزیابی قرائتهای هفتگانه 48
- شرط قرائت صحیح متواتر 48
- قرائت حفص 49
- تلاوت قرآن و ثواب آن 50
- آداب قرائت قرآن 51
- اشاره 51
- 1- طهارت: 52
- 3- سکوت و استماع: 52
- 4- تلاوت: 52
- 2- استعاذه: 52
- 5- ترتیل: 53
- تجوید 53
- آداب باطنی قرائت قرآن 55
- فصل 4 کتابت قرآن 57
- خط رایج در حجاز 57
- ارزش قلم و نگارش 59
- اشاره 60
- 1- نوشتافزارها در کلام اللّه: 60
- نام نوشتافزارها 60
- 2- آنچه به جای کاغذ به کار میرفته: 62
- اهتمام به کتابت قرآن 62
- کاتبان قرآن 63
- گردآوری قرآن در زمان رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله 64
- مصحف حضرت علی علیه السّلام 65
- جمع قرآن در زمان ابو بکر 66
- مصحف امام یا قرآن عثمانی 69
- شیوه تدوین مصحف امام 70
- مدت نوشتن مصاحف و شماره آنها 71
- رسم المصحف 72
- نابود کردن سایر مصاحف 74
- سرگذشت مصاحف امام 75
- نشانهگذاری حروف و اصلاح رسم مصحف 77
- خلاصه مبحث کتابت قرآن مجید 80
- 1- نداشتن نسخه بدل 83
- فصل 5 اصالت قرآن کریم 83
- 2- همه‌خوانی قرآن و تواتر آن 84
- 3- تواتر قرآن از منظری نو 85
- 4- بر جا بودن اوصاف و امتیازات 87
- اشاره 89
- فصل 6 نامهای کلام اللّه 89
- کتاب 90
- قرآن 90
- ذکر 91
- فرقان 91
- تعریف قرآن 92
- معرّفی قرآن از زبان قرآن 92
- فصل 7 ترتیب و تنظیم قرآن مجید 95
- آیه تسمیه 97
- سوره 98
- اندازه سورهها 99
- حروف مقطّعه 101
- اسامی سورهها 103
- احزاب 104
- تأمّلی در اسامی سورهها 104
- سورههای عزائم 109
- فایده و حکمت تقسیم قرآن به سورهها 109
- اشاره 110
- سورههای مکّی و مدنی 110
- تفاوتهای کلّی سورههای مکّی و مدنی 111
- نسخ، ناسخ و منسوخ 112
- فصل 8 محکم و متشابه 114
- 1- نارسایی تعبیرات و الفاظ: 116
- فایده آیات متشابه 116
- اشاره 116
- 2- محدودیت اندیشه انسان 117
- 3- واداشتن مسلمین به تحقیق و بررسی 118
- 4- توجه دادن به مفسّر الهی 118
- توضیح 119
- تأویل 120
- اشاره 120
- 1- تأویل متشابه 120
- 3- مآل و سرانجام کار 121
- 2- تأویل به معنی تعبیر خواب 121
- ضرورت تأویل- تأویل ناروا 121
- شرایط تأویل 122
- راسخان در علم 122
- حدیث ثقلین 124
- فصل 9 تفسیر و سیر آن در نگاهی گذرا 126
- لزوم تفسیر 126
- دانشهای لازم برای مفسّر 127
- تفسیر بدون علم، تفسیر به رأی 128
- سیر تفسیر و تطوّر آن 129
- اشاره 130
- تفسیر نقلی- تفسیر تابعین 130
- 2- سعید بن مسیّب 131
- 3- مجاهد بن جبر 131
- 1- سعید بن جبیر 131
- 5- ابو سعید حسن بصری 132
- 4- عکرمه مولا ابن عبّاس 132
- اشاره 133
- تفسیر در سده سوم 133
- 1- جامع البیان فی تفسیر القرآن 134
- اسرائیلیّات 135
- 2- ترجمه تفسیر طبری 135
- 3- کشف الأسرار و عدّة الأبرار 136
- 4- روض الجنان و روح الجنان 138
- تفسیر اجتهادی 140
- 5- مجمع البیان لعلوم القرآن 140
- تفسیر در سده چهاردهم 142
- نگرش جدید در تفسیرنویسی 142
- بازگشت به قرآن 143
- 1- المنار، روش نو در تفسیر 143
- 2- المیزان فی تفسیر القرآن 145
- 3- تفسیر نمونه 147
- ترجمه قرآن 148
- 2- ترجمه آزاد 150
- 1- ترجمه تحت اللفظی 150
- 3- ترجمه معنایی 151
- فصل 10 معجزه سخن 153
- معجزه سخن 155
- آیه، بیّنه 157
- آیات تحدّی 158
- پیشینه تحدّی و معارضه 160
- روش معارضه 161
- آیا با قرآن معارضه شده؟ 161
- وجوه اعجاز قرآن 162
- اشاره 162
- 1- فصاحت کلمه و کلام 163
- 2- بلاغت برتر یا ابر رسانایی 165
- 3- هنرهای بدیعی، آرایههای ادبی 167
- امثال قرآن 169
- تصویر هنری در قرآن 171
- 4- معارف قرآن 174
- قسمهای قرآن 176
- 5- تشریع و قانونگذاری 178
- 6- قصههای قرآنی و خبرهای غیبی 180
- 7- نداشتن اختلاف و تناقض 182
- 8- اشارات علمی 183
- 9- اعجاز عددی در قرآن 185
- 10- آهنگ قرآن و جذبه آن 186
- نمایه 189
- آیات 190
- کسان، جایها 199
- فهرست موضوعی «1» 206
- کتابنامه 215
«برخی برآنند که ممکن است قرآن از تحریف برکنار نمانده باشد، زیرا اختلاف در قرائت آن چه بسا که مایه افزونی یا کاهش در آن گردد. ولی این گمان تنها در خاطره کسی که منکر حق است خطور می‌کند، زیرا چنان که گفته شد ده‌ها تن از کاتبان وحی، آیات قرآن را می‌نوشتند و خود پیغمبر و ده‌ها تن از یاران وی آیات را از برداشتند و علاوه خود را ملزم می‌دیدند که در نمازهای خود آنها را تلاوت کنند و در حوادث روزانه بدانها استناد جویند با این کیفیت چگونه ممکن است تحریف در آن راه یابد. قرآن مانند سایر کتابهای آسمانی پیش از آن نبود که در دست عده انگشت‌شماری احتکار شود تا در ذهن، این گمان خطور کند که به قصد یا بدون قصد دستخوش تحریف و تغییر شده است». «1»
علمای ما از این رواج و همه‌خوانی و بازگویی مکرّر آیات کلام اللّه- و هر خبری که این چنین مکرّر نقل شود- به تواتر تعبیر می‌کنند و ثابت کرده‌اند قرآن مجید در حدّی بالاتر از تواتر نقل شده، بنابراین جای هیچ شکی در اصالت و صحّت آن نیست. «2»
3- تواتر قرآن از منظری نو
3- تواتر قرآن از منظری نو
استاد سیّد علی کمالی در همین باب می‌نویسد:
«عقیده ما آن است که قرآن از حدّ اکثر تواتر برخوردار است و تحقّق شرایط تواتر درباره قرآن نظیری ندارد. حال ببینیم مشاهدات ما چه حکم می‌کند. آیا هم اکنون انتقال ذهنی (شفاهی و تعلیمی) متن قرآن از جمعی به جمع دیگر و عصری به عصر دیگر چگونه است؟
آیا جمعی از مسلمانان می‌توانند متن صحیح قرآن را از روی نسخ قرآن، بدون القاء شفاهی معلم صحیح القرائه فراگیرند؟
__________________________________________________
(1) لغت‌نامه: قرآن.
(2) آیة اللّه سیّد ابو القاسم خوئی در کتاب بیان در علوم و مسائل کلّی قرآن، (ترجمه محمد صادق نجمی- هاشم هریسی، 1/ 230- 231) نوشته‌اند شیوه استدلال چنین است: بدیهی است کلام اللّه اساس آیین اسلام و سرچشمه اصول و فروع آن است، چنان که معجزه جاوید رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله نیز می‌باشد، پس اهمّیتی فوق العاده دارد. از دیگر سو هر خبر و اثری چنان مهم انگیزه‌ها و موجبات نقل آن بسیار است و قرآن مجید این خصوصیّت را در حدّ اعلا داشته، بدین جهت خواندن و نقل و ابلاغ آن- از سلف به خلف- پی در پی و متواتر انجام گرفته است، خاصّه که تأکید پیامبر مکرم نیز بر آن بوده است.