- مقدمه 1
- پیشگفتار 4
- مناظرات امام رضا (علیه السلام) 8
- اشاره 8
- مناظره با جاثلیق (بزرگ مسیحیان) 10
- مناظره با راس الجالوت (بزرگ یهودیان) 15
- مناظره با هربذ (بزرگ زرتشتیان) 19
- مناظره با عمران صابی 20
- مناظره با سلیمان مروزی (متکلم معروف خراسان) 27
- مناظره با علی بن محمد بن الجهم درباره عصمت انبیا 29
- مناظره با پیروان مکاتب مختلف در بصره 35
- الف) نهضت ترجمه 37
- تأملی در محتوای مناظرات 37
- اشاره 37
- ب) ورود مکاتب فکری 38
- ج) عدم توانایی پاسخگویی دانشمندان 39
- ب) خلقت عالم 41
- الف) اثبات کائن اول 41
- اشاره 41
- توحید 41
- ج) مسأله «بداء» 42
- الف) اثبات نبوت خاتم انبیاء 45
- نبوت 45
- ب) معرفی درست حضرت عیسی 46
- ج) اثبات تحریف انجیل 47
- د) اثبات سایر انبیاء 48
- و) عصمت انبیاء 49
- ه) محوریت اثبات نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) 49
- امامت 51
- 1 تخریب شخصیت علمی امام (پایین آوردن مقام علمی امام) 53
- هدف مأمون از ترتیب دادن مناظرات 53
- اشاره 55
- 2 اهداف دیگر 55
- اشاره 56
- الف) انحصار مقام والای امام در بعد علمی 56
- ب) سرگرم کردن مردم 56
- ج)معرفی شدن به عنوان زمامدار عالم 56
- ویژگی های مناظرات امام 56
- 1.مناظره بر اساس مشترکات قابل قبول 57
- 2. احترام برای مناظره کنندگان 57
- 3 دعوت از مخالفان برای گفتگو 58
- 4 آشنایی کامل به علوم گوناگون 59
- برکات مناظرات امام 60
- اشاره 60
- 2 نشر علوم و معارف اهل بیت (علیهم السلام) 61
- 1 نشان دادن روح آزادمنشی اسلام 61
- 3 آشکار شدن مقام والای اهل بیت(علیهم السلام) 61
- درس هایی که از مناظرات امام باید گرفت 62
- 4 هدایت منحرفان 62
- 5 افشای خطوط انحرافی 62
تأملی در محتوای مناظرات
اشاره
در عصر امام رضا (علیه السلام) علاوه بر حضور ادیان مختلف برون دینی در عرصه فرهنگی جامعه اسلامی، فرقه های مختلف درون دینی نیز در جامعه اسلامی پدید آمدند و همین امر باعث هجوم شبهات و چالش های فکری در حوزه های مختلف فرهنگی بویژه مسائل اعتقادی گردید. عوامل گوناگونی در پیدایش این چالش های فکری سهیم بودند که در این قسمت به چند عامل مهم اشاره می کنیم:
الف) نهضت ترجمه
دلیل مهم وجود چالش ها را شاید بتوان در نهضت ترجمه ای دانست که در عصر هارون و مأمون عباسی به اوج خود رسیده بود.
ترجمه کتب علمی و فلسفی غیرمسلمانان غیرعرب که از یونان و هند و ایران و روم در حوزه کشور اسلامی وارد شد بر تفکر اسلامی و مسلمانان تأثیر گذاشت.
برخی افراد که از طرف هارون و مأمون بر این کار گماشته شده بودند که کتب غیرعربی را به زبان عربی ترجمه کنند تعهد کامل به اسلام نداشتند. هنگام ترجمه، شبهاتی که سابقاً در تورات و انجیل بود را می گرفتند و چیزی بر آن می افزودند و خوراک فکری مسلمانان می شد.(1) عموم مسلمانان که با این کتب آشنا می شدند در کنارش با این شبهات برخورد می کردند و به دلیل
1- القرشی، باقر شریف، حیاه الامام الرضا(علیه السلام)، ج2، ، ص183.