برهان قاطع صفحه 39

برای قوم یهود در سراسر شرق کشور فراهم کرده بود و این امر باعث حضور پراکنده یهود در آن منطقه بود. حتی مانویان در دربار مأمون رفت و آمد داشتند.(1)

ج) عدم توانایی پاسخگویی دانشمندان

از دیگر دلایل وجود چالش های فکری این بود که دانشمندان لایق، جهت پاسخگویی به شک و شبهه هایی که در دین وارد می کردند نبود. این را به راحتی می توان در مناظرات حضرت رضا (علیه السلام) یافت. آن زمانی که عمروان صابی گفت: «من با دانشمندان و متکلمان بسیاری برخوردم اما کسی را نیافتم که بتواند وجود «واحد» را برایم ثابت کند.»(2)

علما و دانشمندان به عنوان پاسداران و محافظان هر مذهب و علم هستند؛ اگر توانایی مقابله عقلانی با آراء و افکار را نداشته باشند هیچگونه پیشرفت و تحولی سازنده در آن ها پدید نخواهد آمد.

وجود چنین شرایطی زمینه را برای چالش ها و شبهات فکری هموار کرده بود و مسلمانان را دچار التهاب و سردرگمی ساخته بود. مأمون که خود یک فقیه و متکلم بود توانایی پاسخگویی به برخی مسائل را نداشت و پاسخ صحیح را از حضرت رضا (علیه السلام)جویا می شد.(3)

در چنین شرایطی مناظرات امام، احیای مجدد تعالیم راستین

1- ر.ک: علوی، سهراب، امام رضا(علیه السلام)در زرمگاه ادیان، ، ص62-54.
2- شیخ صدوق، عیون، ج1، ، ص340.
3- ر.ک: مرتضی، سید جعفر، حیاه الامام الرضا (علیه السلام)، الناشر: دارالتبلیغ الاسلامی بی جا، 1398 ق، 1جلدی، ص15.