برهان قاطع صفحه 41

توحید

اشاره

متکلمان عصر حضرت در مبحث توحید، چند مسأله ی پیچیده را وسیله ای برای ترویج شبهات قرار داده بودند که حضرت در مناظراتش روی آن ها تکیه کرده است.

الف) اثبات کائن اول

عمران صابی که درباره اثبات «واحد»ی که غیر از او کسی نباشد به شهرها و کشورها سرزده بود و با متکلمان آن دیار صحبت ها داشته و قانع نشده بود. در جلسه ای که مأمون برای مناظره ترتیب داده بود، در مقابل منطق امام سر تسلیم فرو آورد و با حل معضل علمی خود به اسلام گروید، امام در پاسخ سوال از کائن اول فرمود:

«واحد» همیشه واحد بوده است همیشه موجود بوده است بدون این که چیزی به همراهش باشد بدون هیچگونه حدود و اعراضی و همیشه نیز اینگونه خواهد بود. سپس بدون هیچگونه سابقه قبلی مخلوقی را با گونه ای دیگر آفرید با اعراض و حدودی مختلف، نه آن را در چیزی قرار داد و نه در چیزی محدود نمود و…

ب) خلقت عالم

و در رابطه با این که آیا خداوند به خاطر نیاز، موجودات را خلق نمود جواب دادند که: «بدان که اگر خداوند به خاطر نیاز و احتیاج، مخلوقات را خلق می کرد فقط چیزهایی را خلق می کرد