- مقدمه 1
- پیشگفتار 4
- مناظرات امام رضا (علیه السلام) 8
- اشاره 8
- مناظره با جاثلیق (بزرگ مسیحیان) 10
- مناظره با راس الجالوت (بزرگ یهودیان) 15
- مناظره با هربذ (بزرگ زرتشتیان) 19
- مناظره با عمران صابی 20
- مناظره با سلیمان مروزی (متکلم معروف خراسان) 27
- مناظره با علی بن محمد بن الجهم درباره عصمت انبیا 29
- مناظره با پیروان مکاتب مختلف در بصره 35
- الف) نهضت ترجمه 37
- اشاره 37
- تأملی در محتوای مناظرات 37
- ب) ورود مکاتب فکری 38
- ج) عدم توانایی پاسخگویی دانشمندان 39
- اشاره 41
- ب) خلقت عالم 41
- توحید 41
- الف) اثبات کائن اول 41
- ج) مسأله «بداء» 42
- الف) اثبات نبوت خاتم انبیاء 45
- نبوت 45
- ب) معرفی درست حضرت عیسی 46
- ج) اثبات تحریف انجیل 47
- د) اثبات سایر انبیاء 48
- و) عصمت انبیاء 49
- ه) محوریت اثبات نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) 49
- امامت 51
- هدف مأمون از ترتیب دادن مناظرات 53
- 1 تخریب شخصیت علمی امام (پایین آوردن مقام علمی امام) 53
- 2 اهداف دیگر 55
- اشاره 55
- ب) سرگرم کردن مردم 56
- الف) انحصار مقام والای امام در بعد علمی 56
- ویژگی های مناظرات امام 56
- اشاره 56
- ج)معرفی شدن به عنوان زمامدار عالم 56
- 1.مناظره بر اساس مشترکات قابل قبول 57
- 2. احترام برای مناظره کنندگان 57
- 3 دعوت از مخالفان برای گفتگو 58
- 4 آشنایی کامل به علوم گوناگون 59
- برکات مناظرات امام 60
- اشاره 60
- 2 نشر علوم و معارف اهل بیت (علیهم السلام) 61
- 1 نشان دادن روح آزادمنشی اسلام 61
- 3 آشکار شدن مقام والای اهل بیت(علیهم السلام) 61
- درس هایی که از مناظرات امام باید گرفت 62
- 5 افشای خطوط انحرافی 62
- 4 هدایت منحرفان 62
با این که مرتبه علمی امام رضا (علیه السلام) قابل وصف نبود اما حضرت (علیه السلام) در مناظراتی که پیروز می شدند طرف مقابل را خوار و کوچک نمی شمردند و دچار غرور و تکبر نمی شدند، در نگاهی به این گونه مناظرات، احترام امام (علیه السلام) به افراد هر چند که برخی بی دین هم بودند قابل مشاهده بود. اگر بحث به جایی می رسید که شخص مناظره کننده در می ماند خود حضرت سؤالی را مطرح می نمودند که از آن بحث نتیجه ای گرفته شود و یا ممکن بود که سؤالی مطرح شود و امام (علیه السلام) به طرف مقابل می گفتند: «اگر این گونه سؤال نمایی باعث رد نظریه خودت می شود». هنگامی که عمران صابی مسأله ای درباره علم خدا به موجودات را مطرح کردند حضرت بعد از توضیح مطلب، فرمودند: اگر فلان جواب را بدهی باعث می شود که قول خود را باطل کنی «افسدت علیک قولک و دعواک یا عمران»(1)و حتی در جایی که متکلم خراسان، سلیمان مروزی سؤالی که امام (علیه السلام) درباره اراده از او پرسیدند به گونه ای جواب داد که مواجه با خنده حاضران مجلس شد و حتی خود حضرت هم خندیدند فرمودند: «ارفقوا بمتکلم خراسان» بر متکلم خراسان سخت نگیرید و او را اذیت نکنید.
3 دعوت از مخالفان برای گفتگو
اسلام دینی است که از طرح پرسش های گوناگون استقبال می نماید و موردی گزارش نشده است که کسی از ائمه (علیهم السلام) سؤالی پرسیده باشد و آن بزرگواران(علیهما السلام) از جواب دادن به آن
1- شیخ صدوق، التوحید،، پیشین، ص432.