قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 104

(194) قلب، عقل، علم و كلام

مــرغــان منطقـي است، كه خــداي سبحـان علم آن را تنها به سليمان عليه‌السلام داده بود. (1)

چگونه انسان و حيوان و جماد تسبيح مي‌كنند؟

«تُسَبِّــحُ لَــهُ السَّمـــواتُ السَّبْـــعُ وَ الاَْرْضُ وَ مَـــنْ فيهِــنَّ وَ اِنْ مِــنْ شَــيْ‌ءٍ اِلاّ يُسَبِّـــحُ بِحَمْــــدِه...،»

«همـه آسمـان‌هاي هفتگـانه و زميـن و مـوجـوداتي كه بين آن‌هاست، همه او را منـزه مي‌دارنـد، هيـچ مـوجـودي نيست مگر آن كه بـا حمـدش خـداونـد خـود را منـــزه مـي‌دارد، ولــي شمــا تسبيــح آن‌هـا را نمـي‌فهميــد، كــه او همــواره

1- الميـــزان ج 30، ص 261.

چگونه انسان و حيوان و جماد تسبيح مي‌كنند؟ (195)

حليـم و غفور اسـت.» (44 / اسراء)

وقتي حقيقت كلام عبارت باشد از فهماندن و كشف اسرار باطن و اشاره و راهنمايي بــه نيـات و خـواستـه‌هـاي خود، اين فهمـانـدن و كشف به هر طريقي كه صورت گيرد، كلام خـواهد بـود هــر چند كه با زبـان نبـاشد.

اين انسان است كه، براي نشان دادن منويات خود و اشاره بدان‌ها راهي ندارد، كه از طريق تكوين انجامش دهد، مثلاً نيات و خواسته‌هاي خود را در دل مقابل خلق كند لاجرم ناگزير است كه، براي اين كار الفاظ را استخدام نموده و به وسيله الفاظ كه عبارت است از صوت‌هايي كه هريك براي يك معنا قرار داده شده، مخاطب خود را به آن‌چه كه در دل دارد خبردار سازد. چه‌بسا پاره‌اي مقاصد خودرا از اشاره با دست و سر و يا غير آن‌چه بسا از نوشتن و نصب علامات نيز استفاده كند.