قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 106

(198) قلب، عقل، علم و كلام

فصل چهاردهم:كلام و تكلّم در قيامت

چــه زمـاني زبــان از گفتـن بـاز مي‌مـاند ؟

«يَوْمَ يَأْتِ لا تَكَلَّمُ نَفْسٌ اِلاّ بِاِذْنِـه...،»

«هيــچ نفســي به كــلامــي تكلــم نمي‌كنــد، مگر به آن كلامي كه به اذن خدا همـــراه بــاشــــد... .» (105 / هـود)

-199

تكلّـــم در قيــامـت بــه چــه معنـــاسـت ؟

تكلّمي كه در ميان ما مردم متداول است، عبارت است از استخدام صوت‌ها و تركيب آن به نحوي از وضع و اعتبار، كه دلالت كند بر آن معاني كه در ضماير و دل‌ها نهفته است و اين معنا را احتياج اجتماعي به تبادل اغراض و منويات متداول كرده، چون نه مي‌تواند از تفاهم افراد با يكديگر و تبادل اغراض صرف‌نظر كند و نه راهي غير استخدام اصوات به درون دل‌ها داشته است.

سخن گفتن از اسباب و وسايل اجتماعي است، كه ما به وسيله آن به معاني و اغراض نهفته در دل‌ها پي مي‌بريم. قوام آن و علّت پيدايشش اين بوده كه انسان از احاطه به آن‌چه كه در اذهان و دل‌هاست عاجز مانده و قطعا اگر حسي مي‌داشته كه به وسيله آن، معاني ذهني يكديگر را درمي‌يافت، همان‌طور كه مثلاً چشم نورها و رنگ‌ها ، لامسه حرارت و برودت و نرمي و زبري را درمي‌يابد، احتياجي به وضع واژه‌ها و سپس تكلّم با آن‌ها پيدا نمي‌كرد و آن‌چه امروز در ميان ما به نام كلمه و يا كلام ناميده مي‌شود وجود نمي‌يافت و هم‌چنين اگر نوع بشر مانند ساير حيوانات مي‌توانست به‌طور انفـرادي زنـدگي كنـد بـاز از تكلـم و سخـن گفتـن خبـري نبود و نطق بشر باز نمي‌شد.

(200) قلب، عقل، علم و كلام