قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 22

معارف الهي كه دعوت اسلامي متضمّن آن است و قرآن كريم بدان ناطق است، شرايع و احكامي است عملي و قوانيني است فردي و اجتماعي، كه حيات بشريت را توأم با سعادت مي‌كند، چون بر اساس اخلاق فاضله‌اي كه آن نيز مرتبط با معارف كلّي الهي است كه بعد از تجزيه و تحليل منتهي به توحيد مي‌گردد، هم‌چنان كه توحيد هم اگر تــركيــب شود صـورت همان معارف و سپس همان دستورات اخلاقي و آن‌گاه دستورات و احكام عملــي جلـوه مي‌كنـد.

در چنين مكتبي بهترين راه تعليم و كامل‌ترين طريق تربيت اين است كه آن را

چگونگي‌تعليم‌وتثبيت‌معارف‌مطلوب‌فطرت‌درقلب (41)

به‌تدريج بيان نموده و هر قسمت آن را به حادثه‌اي اختصاص دهد كه احتياجات گوناگونــي به آن بيان دارد. و آن‌چه از معارف اعتقادي و اخلاقي و عملي كه مرتبط با آن حادثــه مي‌شود و نيز متعلقــات آن معارف، از قبيــل علت تشريـع و اعتبــاري آن و پندگيري از سرگذشت‌هاي گذشتگان و سرانجام كساني كه غير آن دستور عمل كــردنــد و سرنــوشــت طــاغيــان و مشركيني كه از عمل به آن معارف سرپيچي كــردنـد، همـه را بيــان مي‌كند .

قرآن كريم همين رويه را دارد. آيات نازله آن هر يك در هنگام حاجت نازل شده و در نتيجـه بهتر اثر گذاشته است.

«ما قرآن را قسمت قسمت نموديم تا با مجال بيشتري بر مردم بخواني». (106/اِسراء)(1)

1- الميـزان ج 30، ص 20 .

(42) قلب، عقل، علم و كلام

مفهــوم حـائـل بـودن خـدا بيـن انسـان و قلــب او

«...وَاعْلَمُوآا اَنَ‌اللّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِه...،»