قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 31

عقــل و انـواع آن

1ـ عقل، به معناي نفس انسان مُدرك

كلمه «عقل» به معناي ادراك و فهميدن چيزي است، البته ادراك و فهميدن كامل و تمام و به همين سبب نام آن حقيقتي را كه در آدمي است و آدمي به وسيله آن ميان صــلاح و فساد و ميان حق و باطل و ميان راست و دروغ، را فرق مي‌گذارد، عقل

1- الميزان ج 4، ص 55 .

عقل و انواع آن (57)

ناميده‌اند. البته اين حقيقت مانند نيروي ديدن و شنيدن و حفظ كردن و ساير قواي آدمي كه هــر يك فــرعــي از فروع نفس اوست، نمي‌باشد، بلكه اين حقيقت عبارتست از نفس انســان مـــــدرك .

2ـ عقـل عملي

عقل عملي آن است كه موطن عمل آن عمل آدمي است، آن هم عمل نه از هر جهت، بلكــه از جهــت ايــن كــه آيا صحيــح است يــا نــه، جــايــز اســت يا باطل و هر معنايي كه از اين قبيل باشد اموري اعتباري خــواهــد بود، كه در خــارج تحققـي و واقعيتـي نـدارد، تنهـا محـل تحققـش همــان مـوطــن تعقــل و ادراك اســت. و هميـن ثبـوت ادراكــي بـه عينـه فعـل عقـل اسـت و قـائـم بــه خــود عقــل و معنــاي حكــم و قضـا هميــن اسـت.

(58) قلب، عقل، علم و كلام

3ـ عقل نظري