قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 35

-64

فصل پنجم:عقل و كاربرد آن

عقل و كاربرد آن در انسان

«وَ لَقَـدْ كَــرَّمْنــا بَنــي ادَمَ وَ ...وَ فَضَّلْنـاهُـمْ عَلي كَثيرٍ مِمَّنْ‌خَلَقْنا تَفْضيلاً،»

«ما فرزندان آدم را بسيار گرامي داشتيم و ... و بر بسياري از مخلوقات خود برتري داديم، آن هـم چه بـرتـري!» (70 / اسراء)

انسان در ميان ساير موجودات عالم خصوصيتي دارد، كه در ديگران نيست و آن داشتن عقل است. معناي تفضيل انسان بر ساير موجودات اين است كه در غير عقل از ســايـر خصــوصيــات و صفــات هم، انسان بر ديگران برتري داشته و هر كمالي كه

-65

در ساير موجودات هست حــدّ اعــلاي آن در انسان هست.

اين معنا در مقايسه انسان و تفنن‌هايي كه در خوراك و لباس و مسكن و منكح خود دارد با ساير موجودات كاملاً روشن مي‌شود و هم‌چنين فنوني را كه مي‌بينيم انسان در نظم و تدبير اجتماع خود به كار مي‌برد، در هيچ موجود ديگري نمي‌بينيم. او را مي‌بينيم كه براي رسيدن به اين هدف‌هايش ساير موجودات را استخدام مي‌كند، ولي ساير حيوانات و نباتات و ديگران چنين نيستند، بلكه مي‌بينيم كه داراي آثار و تصرفاتي ساده و بسيط هستند. از آن روزي كه خلق شده‌اند تاكنون از موقف خود قدمي فراتر نگذاشته‌اند و تحول محسوسي به خود نگرفته‌اند و حال آن كه انسان در تمــامي وجـوه زندگي خود قـدم‌هاي بـزرگـي بـه سوي كمـال بـرداشتـه و لايزال بـرمي‌دارد.

بني‌آدم در ميان ساير موجودات عالم به خصيصه‌اي اختصاص يافته و به‌خاطر همان خصيصه است، كه از ديگر موجودات جهان امتياز يافته و آن عقلي است كه