قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 59

در حالي كه مي‌بينيم اين حضرات چنين نبودند و در زندگي راه‌هايي را طي مي‌كردند كه به مصائبي منتهي مي‌گشت و اگر علم به غيب مي‌داشتند بايد بگوييم: عالما و عامدا خود را به مهلكه‌اي مي‌افكندند. مثلاً در روز جنگ احد، رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌و‌آله آن‌چه بر سرش آمد خودش بر سر خود آورد و يا علي عليه‌السلام خودش عالما و عامدا در معرض تــرور مرادي ملعون قرار گرفــت و هم‌چنين حسين عليه‌السلام عمــدا خود را گرفتــار مهلكـه كربلا ساخت و... .

در اين اشكال بين علوم عادي و علوم غيرعادي خلط شده و علم غيب علمي است غيرعادي، كه كم‌ترين اثري در مجراي حوادث خارجي ندارد.

(108) قلب، عقل، علم و كلام

افعال اختياري ما همان‌طور كه مربوط به اراده ماست، هم‌چنين به علل و شرايط ديگري مادي و زماني و مكاني نيز بستگي دارد، كه اگر آن علل و شرايط هم با خواست ما جمع بشود و با آن مساعدت و هم‌آهنگي بكند، آن‌وقت علّت پيدايش و صدور آن عمل از ما علّتي تــامــه مي‌شــود، كه صــدور معلــول به دنبــالش واجــب و ضروري اسـت، بـراي اين‌كه تخلّف معلول از علت تامه‌اش محال است.

علم امام، حادثه عليه خود را ممكن‌الوجود نمي‌كند، چه علم داشته باشد و چه نداشته باشد. اين حادثه حادث شدني بود و حالا كه علم دارد اين علم تكليفي براي آن جناب ايجاد نمي‌كند و او را محكوم به اين حكم نمي‌سازد، كه امروز به خاطر احساس خطر از رفتن به مسجد خودداري كند. چــون اين علــم، علــم بــه غيب (يعني شدني‌ها)

علم به حوادث و موضوع تكليف انسان (109)

است، نــه علــم عــــادي كــه تــا تكليــف‌آور بــاشــد. (1)

محــدوديت رسـائي علـم در انسان‌هاي غيـرمـؤمـن

«ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ...،»

«اين است، مقدار رسائي علم آنان... .» (30/نجم)