قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 65

قيامت ظرف و مكان چنين تشرفي است، نه دنيا كه آدمي در آن مشغول و پابند به پــروريــدن تــن خويش و يك‌سره در پي تحصيل حوائج طبيعي خويشتن است، دنيا محــل سلــوك و پيمــودن راه لقــاءِ خــدا و بـه‌دست آوردن علــم ضــروري بــه آيــات اوست و تا به عــالــم ديگر منتقل نشود به ملاقات پروردگارش نائل نمي‌شود.

در اين معنا آيات بسياري است كه دلالت دارند بر اين كه مرجع و بازگشت و منتهاي همه به سوي اوست و همه در تلاش رسيدن به اويند «يا اَيُّهَا الاِْنْسانُ اِنَّكَ كادِحٌ اِلي رَبِّكَ كَـدْحــا فَمُـلاقيهِ ـ اي انسان تو در راه پروردگارت كوشش بسيار مي‌كني و نتيجه آن را خواهي ديد.» (6 / انشقاق)

اين است آن علم ضروري مخصوصي كه خداي تعالي آن را درباره خود اثبات نموده و از آن به رؤيت و لقاء تعبير فرموده است، حالا اين تعبير به نحو حقيقت است يا مجاز، بحث از آن خيلي داراي اهميت و مورد احتياج ما نيست، هر چه هست، باشد، اما اين‌قدر مي‌دانيم كه به شهادت قرائني كه ذكر كرديم، مقصود از رؤيت آن علم ضروري مخصوص است. حال اگر اين تعبير به نحو حقيقت باشد، قهرا قرائن نام‌برده معينه

(118) قلب، عقل، علم و كلام

مي‌شــود و اگــر به نحــو مجــاز باشد قــرائن نام‌برده قرينه‌هاي صارفه خواهد بود.

نكته‌اي كه قابل توجه است، اين است كه قرآن كريم اولين كتابي است كه از روي اين حقيقت پرده‌برداري نموده و به بي‌سابقه‌ترين بياني اين راز را آشكار ساخته است. چون در كتـاب‌هاي آسمــاني قبل از قرآن اثـري از اين راز ديـده نمي‌شــود و اصــلاً در پي اثبــات اين قســم علــم به خــدا برنيــامــده‌اند، كتــب فــلاسفــه‌اي هم كه در پيرامون اين‌گونه مسايل صحبت مي‌كنند، از اين نكته و اين حقيقت خالي است، چه در نــزد فــلاسفـه علـم حضــوري منحصـر اســت بـه علـم هـر چيــزي بــه خــــودش.

اين منتي است كه اسلام و كتاب آسماني‌اش در تنقيـح معارف الهي بر بشر دارد. (1)

1- الميــــــزان ج 16، ص 85 .

رؤيت و لقاءاللّه (119)

مـوعـد ديـدار و زمـان دسترسي به علم ضروري