قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 70

«اِنَّ هـــذا لَهُـوَ حَــقُ‌الْيَقيـنِ،»

«بـــه درستـــــي كـــه ايــن همــــان حــــق يقيـــن اســت.» (95 / واقعــه)

1- الميـزان ج 36، ص 177 .

(128) قلب، عقل، علم و كلام

كلمه «حق» به معناي علم است اما نه تنها علم، بلكه علم به چيزي از آن جهت كه علم با خارج و واقعيّت مطابق است. (پس هر علمي حق نيست، آن علمي حق است كه معلوم آن بـا واقعيّـت خـارجـي مطـابـق بـاشـد، مـاننـد علـم به اين كه «يك نصف دوتاست».)

«يقيــن» عبارت است، از علمي كه در آن نقطه ابهام و ترديدي نباشد. (چه بسا مي‌شود افرادي ساده‌لوح به چيزي علم پيدا مي‌كنند، ولكن با مختصر تشكيك و وسوسه مي‌توان علم آن‌ها را مبدّل به شك و ترديد كرد. چنين علمي علم‌اليقين نيست.)

معنــاي آيــه ايــن اســت، كــه ايــن بيــاني كه مــا (دربــاره حــال طوائف سه‌گانه مردم در آيات قبل) كرديم، حقّي است كه هيچ نقطه ابهام و تــرديدي در آن نيست و علمي است كه با هيچ دليل و بياني نمي‌توان آن را مبدّل به شـك و ترديد كرد. (1)

علـم يقين و عيـن يقين

خــداي تعــالــي در كــلام مجيــد خود، يك قسم ديگر از رؤيت را اثبات كرده كه در آن رؤيــت حــاجتـي به عضــو بينــايي نيســت و آن رؤيتي است كه در آيه شريفه زيــر ذكــر شـده است:

«كَلاّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقينِ. لَتَرَوُنَّ الْجَحيمَ . ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقينِ ـ بس كنيد كه