قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 71

1- الميـــزان ج 37، ص 289 .

علم يقين و عين يقين (129)

اگــر بــه علــم يقيــن مي‌دانستيــد بسيــارنمايي نمي‌كرديد. قسم كه جهنم را خواهيد ديد آن‌گاه جهنــم را به ديـده يقيــن خـواهيـد ديـد.» (5 ـ 7 / تكاثر)

«وَ كَذلِكَ نُرِيآ اِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنينَ ـ بدين‌سان ملكــوت آسمــان‌ها و زميــن را به ابــراهيـم بنمـوديم كه از اهـل يقيـن شـود.» (75 / انعام)

مقصود از ملكوت باطن اشياء است، نه ظاهر محسوس آن.

خداي تعالي در كلام خود رؤيتي را اثبات كرده، كه غير از رؤيت بصري و حسي است، بلكه يك نوع درك و شعور است كه با آن حقيقت و ذات هر چيز درك مي‌شود، بدون اين كه چشم يا فكر در آن به‌كار رود، شعوري اثبات كرده كه آدمي با آن شعور به‌وجود پروردگار خود پي برده و معتقد مي‌شود، غير آن اعتقادي كه از راه فكر و استخدام دليل به‌وجود پروردگار خود پيدا مي‌كند، بلكه پروردگار خود را به وجدان و بدون هيچ ستر و پرده‌اي درك مي‌كند و اگر نكند به خاطر اين است كه به خود مشغول شده و دستخوش گناهاني شده است، كه ارتكاب نموده و اين درك نكردن هم غفلت از يك امر موجود و مشهود است، نه اين كه علم به كلّي از بين رفته باشد. در هيچ جاي

(130) قلب، عقل، علم و كلام

قرآن هم، آيه‌اي كه دلالت كند بر زوال علم ديده نمي‌شود، بلكه همه جا از اين جهل به غفلت تعبير شده كه معنايش اشتغال به عملي ديگر و در نتيجه از ياد بردن اوست نه اين كــه علــم به وجــود او بــه كلّــي از بين رفتــه باشد و اين آن چيزي است كه كلام خـداي سبحـان آن را بيان نموده و عقل هم با براهين روشن خود آن را تأييد مي‌كند. (1)

علـم يقيـن ، عيـن يقيـن و رؤيـت جحيـم در دنيا

«كَـلاّ لَـوْ تَعْلَمُــونَ عِلْـمَ الْيَقيـنِ. لَتَـرَوُنَّ الْجَحيـمَ . ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقينِ،»