قلب، عقل، علم و کلام از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 97

1- الميــــــزان ج 16، ص 191 .

(180) قلب، عقل، علم و كلام

چگـونه خداوند با بندگانش سخن مي‌گويد ؟

«وَ اِذْ قــالَـتِ الْمَلائِكَةُ يامَرْيَمُ...،»

«هنگــامــي كــــه فــرشتگـــان گفتنـــد: اي مــريــم...،» (42 / آل‌عمـــران)

آن قسم از وحي كه عبارت از سخن گفتن خداوند با بنده‌اش باشد، ذاتا موجب علم يقيني است، به طوري كه حاجت و نيازي به دليل و حجتي ندارد، مي‌توان گفت: مثل او در القائات الهي مثل علوم بديهي است، كه در حصولشان براي آدمي نيازي به سبب تصديقــي ـ چون قيـاس و مـانند آن ـ ندارد.

اما موضوع «مَنام» يعني خوابي كه شخص «نبي» در آن وحي الهي را درك مي‌كند،

چگونه خداوند با بندگانش سخن مي‌گويد؟ (181)

غير از رؤيايي است كه براي افراد انسان در خواب‌هاي شبانه‌روزي پيش مي‌آيد، زيرا در روايات آن را شبيه به حالت اغماء و بيهوشي معرفي كرده است. پس آن حالتي است كه در آن حال حواس شخص نبي سكونت پيدا كرده و چنان كه ما در بيداري چيزهايي مشاهده مي‌كنيم، او هم در آن حال مطالبي را مشاهده و درك مي‌كند. خداوند متعال هم طــوري او را بــه جــانــب حــق و صــواب ارشــاد مي‌كند، كه به‌طور يقين مي‌فهمد: آن‌چه بــه او وحــي شـده از جانب خداوند بوده و از تصــرفــات شيطــاني نيســت.

امّا حديث شنيدن شخص «محدث» عبارت از شنيدن صوت ملك مي‌باشد، ليكن شنيدن قلبي نه حسي. هم‌چنين از قبيل خطور ذهني ـ كه به آن جز به نحوي از مجاز بعيد «شنيدن صوت» نمي‌گويند ـ نيست. لذا ملاحظه مي‌كنيد كه در برخي روايات بين شنيدن صوت و القاء شدن در قلب جمع نموده است. با اين وصف آن را «تحديث» و «تكليم» هم ناميده است. پس شخص «محدث» صوت ملك را مي‌شنود و با گوش خود آن را نگهداري مي‌كند، چنان كه ما و خود او كلام عادي و اصواتي كه در عالم ماده قابل شنيــدن اســت مي‌شنــويــم، ليكــن شنيــدن كــلام ملــك مخصـــوص به خود