(گفتمان‌های آموزشی قرآن کریم ( تفسیر موضوعی المیزان صفحه 158

«پس به خواست خدا شكستشان دادند و داود جالوت را بكشت و خدايش پادشاهي و فرزانگي بداد و آن چه مي‌خواست به او بياموخت، اگر بعض مردم را به بعضي ديگر دفع نمي‌كرد زمين تباه مي‌شد ولي خدا بااهل جهان صاحب كرم است!»

بحثي در تباه شدن زمين!

«وَ لَوْلا دَفْعُ اللّهِ‌النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الاَْرْضُ...!»

«اگر خدا بعض مردم را به بعضي ديگر دفع نمي‌كرد زمين تباه مي‌شد...!» (251 / بقره)

بحثي در تباه شدن زمين (385)

همه مي‌دانند كه منظور از فساد زمين، فساد سكنه زمين است، يعني فساد اجتماع انساني، البته اگر به دنبال فساد اجتماع، خود كره زمين هم فاسد شود، اين فساد به تبع منظور آيه مي‌شود، نه بالذات، اين خود يكي از حقايق علمي است كه قرآن از آن پرده‌برداري كرده است.

توضيح اين كه: سعادت نوع بشر به حد كمال نمي‌رسد مگر به اجتماع و تعاون، معلوم است كه اجتماع و تعاون تمام نمي‌شود مگر وقتي كه وحدتي در ساختمان اجتماع پديد آيد و اعضاي اجتماع و اجزاي آن با يكديگر متحد شوند، به طوري كه تمامي افراد اجتماع چون تن واحد شوند، همه هماهنگ با يك جان و يك تن فعل و انفعال داشته باشند و وحدت اجتماعي و محل و مركب اين وحدت، كه عبارت است از اجتماع افراد نوع، حالي شبيه به حال وحدت اجتماعي عالم مشهود و محل آن دارد.

(386) گفتمان‌هاي آموزشي قرآن

فطري بودن دفع و غلبه اختصاص به مورد دفاع مشروع ندارد، بلكه شامل همه انحاء دفاع مي‌شود، چه آن جا كه دفاع به عدل و از حقي مشروع باشد و چه به ظلم و از حقي خيالي و نامشروع، چون اگر از يك اصل مسلم و فطري سرچشمه نمي‌گرفت هرگز از او سر نمي‌زد، نه مشروع و بر حقش و نه غير آن، براي اين كه اعمال آدمي همه مستند به فطرت او است، پس اگر فطرتي مشترك ميان مؤمن و كافر نبود معنا نداشت كه تنها مؤمنين به داشتن فطرتي اختصاص يابند و اعمال خود را بر آن اصل فطري پايه‌گذاري كنند.

اين اصل فطري است كه بشر در ايجاد اصل اجتماع آن را مورد استفاده قرار داده و بعد از آن كه اجتماع را به وسيله آن تشكيل داد باز به وسيله آن، اراده خود را بر غير،