- پیش گفتار 1
- اشاره 1
- مزیت ها و ویژگی های کتاب حاضر 3
- بخش اول: تولد و زندگی امام قبل از امامت 5
- اشاره 5
- «نجمه» مادر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 6
- بانوی عابد و پرهیزکار 7
- مادر حضرت رضا علیه السلام و دوران بارداری 8
- هنگام ولادت آن حضرت 10
- شناسنامه امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 11
- امام هشتم علیه السلام الگوی به زیستی 12
- سیمای امام رضا علیه السلام 12
- همسر امام هشتم علیه السلام 14
- چگونگی تولد فرزند امام هشتم علیه السلام 15
- دوران های مختلف زندگی حضرت رضا علیه السلام 17
- الف) دوره قبل از امامت و در زمان حیات پدر 17
- اشاره 17
- ج) دوران ولایتعهدی 18
- ب) دوران امامت 18
- بخش دوم: امامت هشتمین خورشید آسمان ولایت (دوران امامت امام رضا علیه السلام) 20
- اشاره 20
- دلیل اوّل 22
- تصریح و نصّ امام کاظم علیه السلام درباره امامت و وصایت فرزندشان حضرت رضا علیه السلام (دلالت بر امامت امام رضا علیه السلام) 22
- دلیل سوّم 23
- دلیل دوّم 23
- دلیل چهارم 24
- دلیل پنجم 25
- مناظره امام رضا علیه السلام درباره انتخاب جانشین امام علیه السلام 26
- اشاره 26
- دوران امامت آن حضرت به سه دوره تقسیم می شود 28
- پیدایش واقفیه 29
- انگیزه های پنهان 30
- امامت پیشوای هشتم در عصر هارون 32
- امین و مأمون 36
- شکست امین 37
- آزادی نسبی امام در زمان امین 38
- اشاره 38
- امام رضا علیه السلام در روزگار خلافت مأمون 38
- الف) امام علیه السلام مأمون و ولایتعهدی 39
- 1. موضع اعراب در برابر مأمون و سیستم حکومتش 40
- ب) انگیزه مأمون در پیشنهاد خلافت به امام رضا علیه السلام 40
- 3. شورش های علویان 40
- 2. کشتن امین و شکست آرزو 40
- اشاره 40
- ج) راه حل چند بُعدی 42
- د) نقد و بررسی 43
- خودداری امام از پذیرش ولایتعهدی مأمون 45
- الف) مأموریت به مدینه 47
- سفر تاریخی امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو 47
- ب) وداع با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم 48
- ت) وداع با اهل بیت علیهم السلام 49
- پ) تعیین جانشین و پیشوای شیعیان 49
- ث) خط سیر هجرت امام 50
- ج) ورود امام به بصره 51
- چ) ورود امام به قُم 53
- ح) ورود امام به نیشابور 54
- خ) عزیمت امام از نیشابور 54
- د) حدیث سلسلهًْ الذهب 55
- اشاره 56
- ذ) چهار روایت مختلف از حدیث سلسلهًْ الذهب 56
- حدیث اول 57
- حدیث دوم 58
- حدیث سوم 58
- حدیث چهارم 59
- شرط امام 60
- ر) ادامه سفر امام به سوی مرو 60
- دلائل امام رضا علیه السلام برای پذیرفتن ولایتعهد 62
- مجلس پذیرایی و گرامیداشت 63
- برخی رخدادهای مجلس پذیرایی و گرامیداشت 66
- حوادث دوران ولایتعهدی امام رضا علیه السلام 67
- مرو- قصر خلافت عباسی 67
- جریان ازدواج امام رضا علیه السلام با ام حبیب دختر مأمون 68
- امام رضا علیه السلام و شاعر دلسوخته 69
- عهدنامه ولایتعهدی 72
- نوشته منسوب به امام 77
- تحلیلی بر عهدنامه ولایتعهدی 80
- حاشیه نویسی امام بر عهدنامه 83
- نقش امام علیه السلام در برکناری فضل بن سهل 86
- نفوذ فضل در دستگاه حکومت 86
- چاره سازی امام رضا علیه السلام 87
- مأمون و ایفای نقش ستاره شناس 89
- کشته شدن فضل 90
- خودداری امام علیه السلام از ورود به حمام و هشدار او 90
- کشته شدن فضل توسط نزدیکان مأمون 91
- علت دخالت امام در کار فضل 91
- نماز عید 94
- الف) چگونگی شهادت امام رضا علیه السلام 97
- شهادت امام رضا علیه السلام 97
- اشاره 97
- ب) مأمون، عاملِ اصلی 100
- ج) شهادت امام رضا از دیدگاه روایات 102
- د) خلاصه قول های علمای سنت در شهادت امام رضا علیه السلام 104
- وفات یا شهادت؟ 105
- بالاخره مرگ مأمون هم فرا رسید 108
- بخش سوم: سیره امام رضا علیه السلام (بررسی اجمالی شخصیت امام هشتم علیه السلام) 111
- اشاره 111
- معنای سیره 112
- الف) راز و نیاز 113
- سیره عبادی امام رضا علیه السلام 113
- ب) امام رضا علیه السلام و نماز 113
- ج) سجده های طولانی 114
- د) اهتمام به دعا و صلوات 115
- سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام 116
- اشاره 116
- الف) ادب همنشینی با دیگران 117
- 2. سخن پر معنا 117
- 1. مراعات نمودن آداب سخن گفتن 117
- اشاره 117
- 5. رعایت آداب همنشینی 118
- 3. پاسخ به پرسش ها 118
- 6. رعایت آداب معاشرت 118
- 4. ارزش و بها دادن به دیگران 118
- 1. توجه به نعمت های دنیا در حدّ نیاز 119
- ب) ساده زیستی و زهد 119
- 2. بی توجهی به تجملات دنیا 119
- 1. در رفتار امام تغییری حاصل نشد 120
- 2. عدم تحقیر و توهین دیگران 120
- پ) تواضع و فروتنی 120
- 3. میزان تواضع و فروتنی امام در برابر خدمتکاران و اهل خانه 121
- 4. تواضع و فروتنی در حمّام عمومی 121
- 1. امام رضا علیه السلام و مردی در سفر مانده 122
- ت) سخاوت امام رضا علیه السلام 122
- 2. بخشیدن تمامی ثروت 123
- ج) عفو و گذشت 124
- 1. عدالت در برخورد با نزدیکان 125
- د) عدالت 125
- و) پذیرایی از میهمان 128
- 1. میهمان را به کار نمی گیریم 128
- 2. برخورد امام رضا علیه السلام با عمویش 128
- 2. احترام، تکریم و پاسخ به سؤالات میهمان 129
- 1. اشخاص بی تقوا 130
- اشاره 130
- ی) ارزش دادن به اهل تقوی 130
- 2. مشایعت از تابوت شخص متقی 131
- سیره اجتماعی امام رضا علیه السلام 132
- اشاره 132
- الف) بی اعتنایی به حکومت مأمون 132
- ب) سخن ابراهیم بن عباس درباره رفتار اجتماعی حضرت رضا علیه السلام 133
- پ) لباس 134
- ت) نظافت و بهداشت 134
- ج) آراستگی و زیبایی 135
- و) عطر، بوی خوش 135
- ه) تذکر برای دور شدن از اسراف و تبذیر 135
- ی) اول قرارداد، سپس کار 136
- سیره علمی امام رضا علیه السلام 137
- الف) کاش او را درک می کردم 137
- ب) حرکت علمی امام رضا علیه السلام شبیه حرکت و جهاد عملی امام حسین علیه السلام 138
- اشاره 139
- الف) تربیت شاگردان 139
- 1. مدرسه علمی امام رضا علیه السلام در مدینه 139
- تشکیل مدرسه علمی در مدینه 139
- د) نشر افکار صحیح اعتقادی 140
- ج) مبارزه با انحرافات فکری 140
- ب) مبارزه با غُلات 140
- ج) صحیفهًْ الرضا 141
- 2. تألیف کتاب های اعتقادی و فقهی 141
- اشاره 141
- الف) کتاب«فقه الرضا علیه السلام» 141
- الف) مناظره امام رضا علیه السلام 142
- ر) پاسخ مسائل ابن سنان و علل ابن شاذان 142
- د) محض الاسلام 142
- 3. شرکت در مجالس مناظره با فرقه های گوناگون 142
- اشاره 142
- ب) عالِم آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم 145
- بخش چهارم: کرامات امام رضا علیه السلام (از ژرفای کرامات امام رضا علیه السلام) 146
- اشاره 146
- 1. طلب باران حضرت رضا علیه السلام 148
- کرامات امام هشتم علیه السلام در زمان حیات 148
- 3. معجزه ای از امام هشتم علیه السلام 151
- 2. نفرین امام هشتم در حق آل برمک و واژگون شدن آنها 151
- 4. پیشگویی امام رضا علیه السلام 152
- 5. اثبات حجّیت آن حضرت در پیشگویی 153
- 6. آهوی مطیع 153
- 7. معجزه و پیشگویی امام نزد مأمون 154
- 8. پیشگویی و سفارش به تقیه 156
- 9. با معجزه عربی آموختم 157
- 10. عنایت حضرت رضا علیه السلام به محتضر 158
- کرامات پس از شهادت 159
- اشاره 159
- 1. آهوی پناهنده! 159
- 2. قفل معجزه وار باز شد. 161
- 3. خداوند متعال به من پسری عنایت فرمود. 162
- 5. برات آزادی و عنایت رضوی علیه السلام 163
- 4. در حرم امام رضا علیه السلام حافظ قرآن شدم 163
- 6. شفای چشم از حضرت رضا علیه السلام 166
- 7. اجابت فوری و عنایت رضوی 167
- 8. بهبود بیماری های صعب العلاج 168
- 9. این کرامت هم خواندنی است 169
- 10. سیل منحرف شده و هیچ آسیبی به حرم نرسید 170
- اشاره 172
- بخش پنجم: از ژرفای سخنان امام رضا علیه السلام 172
- 1. حقیقت ایمان 173
- 2. ایمان 174
- 3. نیّت پاک 174
- 4. حقیقت توکل 174
- 5. اگر نماز قبول شود ... 175
- 6. قرآن تلاوت کنید 175
- 7. نیکویی ها از خداوند متعال است 176
- 8. برنامه زندگی 177
- 9. دعای مستجاب 177
- 11. خاموشی گزین 178
- 10. انتظار 178
- 12. استهزاء و سخریّه نفس 178
- 14. صلوات باعث آمرزش است 179
- 13. دعا، سلاح انبیاء 179
- 17. کار نیکو را زیاد مشمار!! 180
- 15. مردم را از رحمت خدا نومید مکن!! 180
- 16. صله رحم باعث افزایش عمر 180
- 20. اگر دوست داری زندگی ات رونق یابد ... 181
- 18. پاداش به اعمال است 181
- 19. نزدیک ترین حالت انسان به خدا 181
- بخش ششم: زیارت امام رضا علیه السلام (چگونگی زیارت امام رضا علیه السلام) 183
- اشاره 183
- الف) معنای لغوی 184
- معنای زیارت 184
- ب) معنای عرفی 184
- 1. زیارت جاهلانه 185
- 2. زیارت عامیانه 185
- تعریف زیارت 185
- انواع زیارت 185
- اشاره 185
- 3. زیارت عاطفی 186
- 5. زیارت عارفانه(زیارتی بر مبنای عشق و عرفان) 186
- 4. زیارت عاقلانه(زیارت بر مبنای عقل و علم) 186
- سیاحتی شگفت انگیز و پر رمز و راز؟!! 187
- چرا به زیارت می رویم؟ 187
- اشاره 191
- الف) آثار و فواید دنیوی زیارت امام هشتم علیه السلام 191
- 2. برخوردهای جذاب انبوه زائران 191
- 1. احساس سبکی روح در زیارتگاه 191
- 5. سیر در زمین 192
- 3. دریافت های خوب مادی و معنوی 192
- 4. خاطراتی جاودانه 192
- 8. نشاط روح 193
- 9. الگوپذیری از راهبر در زیارت 193
- 7. تسکین روان و اعصاب و مغز آدمی 193
- 6. شادابی عقل و دل 193
- ب) آثار و فواید اخروی زیارت امام هشتم علیه السلام 194
- 10. تحول در اندیشه، اخلاق و رفتار 194
- اشاره 197
- درجات زائرین 197
- 3. به حسب زمان زیارت 197
- 1. حالت زائرین 197
- 2. به حسب شرایط زیارت 197
- 4. به حسب رعایت آداب 198
- 1. اصل باور به حیات، دانایی و توانایی امام رضا علیه السلام 198
- اشاره 198
- اصل حضور قلب در زیارت امام هشتم علیه السلام 198
- زیارت با معرفت 198
- 3. اصل توجه به وراثت معنوی امام رضا علیه السلام از سلسله انبیاء و اولیاء 199
- 2. اصل صداقت شرط پذیرش 199
- 4. اصل عرفان حق امام علیه السلام 201
- 5. اصل مقام رضامندی 202
- عزاداری و گریه برای امام هشتم علیه السلام 202
- بخش هفتم: معمّاهای زندگی امام هشتم علیه السلام (گوناگون، جالب، متنوع و خواندنی) از امام هشتم علیه السلام 204
- اشاره 204
- نسیم سبز 205
- 1. ثامن الائمّه(امام هشتم) 206
- نگاهی به القاب امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 206
- 2. رضا 206
- 3. رئوف 207
- 4. ضامن آهو 208
- 5. عالِم آل محمّد علیه السلام 209
- 6. غریب 210
- برخی از القاب غیر مشهور امام رضا علیه السلام 211
- امام رضا علیه السلام و مبارزه با عقیده فاسد 213
- شفاعت امام هشتم علیه السلام 214
- اشاره 214
- الف) طواف مرده گنهکار 214
- ب) پناهندگی گنهکار به امام رضا علیه السلام 218
- عذاب برزخی مأمون 220
- اصل توجه به ارواح هدایت گر حرم 222
- اشاره 222
- الف) گزیده مشاهیر مدفون در حرم رضوی 222
- 2. شیخ حر عاملی 226
- 1. شیخ بهایی 226
- ب) بیوگرافی سرشناس ترین چهره ها 226
- اشاره 226
- 3. شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی 226
- 5. علامه محمدتقی جعفری 227
- 4. شیخ طبرسی 227
- 6. حجهًْ الاسلام سیدعلی اکبر ابوترابی 227
- معمّاهای زندگانی امام هشتم علیه السلام 228
- اشاره 228
- 7. آیهًْ الله سیدجواد خامنه ای 228
- پاسخ ها 229
- اشاره 232
- بخش هشتم: امام رضا علیه السلام در ادب فارسی 232
- در جوار تربت مولا علی بن موسی الرضا علیه السلام 235
- زیبا گل تُکتم 236
- کاروان شوق 237
- غریبانه 238
- تویی آن مظهر امید رضا 238
- دوبیتی ها 239
- فهرست منابع 241
5. اصل مقام رضامندی
یکی از عالی ترین مقامات عرفانی و اخلاقی، تحصیل مقام«رضا» است. رضایت در لغت یعنی موافقت و همراهی و میل به آنچه که بر انسان جاری می شود و با آن مواجه می شود. و در اصطلاح دینی به معنای استقبالی فرح انگیز از احکام الهی و خشنود بودن انسان به قضا و قدرالهی است(1).
لذا زائر در هر شرایطی نه تنها لحظه ای کفران نعمت های الهی را نکرده بلکه همیشه در مسیر هدف نهایی آفرینش که همانا قرب الهی است گام برداشته و راضی به رضای اوست.
عزاداری و گریه برای امام هشتم علیه السلام
شیخ صدوق رضی الله عنه در کتاب«امالی» از حضرت رضا علیه السلام نقل کرده است که:
من تذکّر مصابنا و بکی لما ارتکب منّا کان معنا درجتنا یوم القیامهًْ، و من ذکّر بمصابنا فبکی و أبکی لم تبک عینه یوم تبکی العیون، و من جلس مجلساً یُحیی فیه أمرنا لم یمت قبله یوم تموت القلوب(2).
کسی که مصائب ما را به یاد آورد، و به خاطر ظلمی که به ما شده گریه کند، فردای قیامت با ما و در درجه ما خواهد بود و کسی که مصائب
1- التحقیق، ج 4، ص 152، به نقل از نیلی پور، مهدی، کبوترانه.
2- امالی صدوق: 131 ح 4، مجلس 17؛ بحارالانوار: 44/278 ح 1.