- پیش گفتار 1
- اشاره 1
- مزیت ها و ویژگی های کتاب حاضر 3
- بخش اول: تولد و زندگی امام قبل از امامت 5
- اشاره 5
- «نجمه» مادر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 6
- بانوی عابد و پرهیزکار 7
- مادر حضرت رضا علیه السلام و دوران بارداری 8
- هنگام ولادت آن حضرت 10
- شناسنامه امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 11
- امام هشتم علیه السلام الگوی به زیستی 12
- سیمای امام رضا علیه السلام 12
- همسر امام هشتم علیه السلام 14
- چگونگی تولد فرزند امام هشتم علیه السلام 15
- دوران های مختلف زندگی حضرت رضا علیه السلام 17
- اشاره 17
- الف) دوره قبل از امامت و در زمان حیات پدر 17
- ج) دوران ولایتعهدی 18
- ب) دوران امامت 18
- بخش دوم: امامت هشتمین خورشید آسمان ولایت (دوران امامت امام رضا علیه السلام) 20
- اشاره 20
- دلیل اوّل 22
- تصریح و نصّ امام کاظم علیه السلام درباره امامت و وصایت فرزندشان حضرت رضا علیه السلام (دلالت بر امامت امام رضا علیه السلام) 22
- دلیل دوّم 23
- دلیل سوّم 23
- دلیل چهارم 24
- دلیل پنجم 25
- مناظره امام رضا علیه السلام درباره انتخاب جانشین امام علیه السلام 26
- اشاره 26
- دوران امامت آن حضرت به سه دوره تقسیم می شود 28
- پیدایش واقفیه 29
- انگیزه های پنهان 30
- امامت پیشوای هشتم در عصر هارون 32
- امین و مأمون 36
- شکست امین 37
- آزادی نسبی امام در زمان امین 38
- امام رضا علیه السلام در روزگار خلافت مأمون 38
- اشاره 38
- الف) امام علیه السلام مأمون و ولایتعهدی 39
- ب) انگیزه مأمون در پیشنهاد خلافت به امام رضا علیه السلام 40
- 1. موضع اعراب در برابر مأمون و سیستم حکومتش 40
- 3. شورش های علویان 40
- 2. کشتن امین و شکست آرزو 40
- اشاره 40
- ج) راه حل چند بُعدی 42
- د) نقد و بررسی 43
- خودداری امام از پذیرش ولایتعهدی مأمون 45
- سفر تاریخی امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو 47
- الف) مأموریت به مدینه 47
- ب) وداع با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم 48
- ت) وداع با اهل بیت علیهم السلام 49
- پ) تعیین جانشین و پیشوای شیعیان 49
- ث) خط سیر هجرت امام 50
- ج) ورود امام به بصره 51
- چ) ورود امام به قُم 53
- خ) عزیمت امام از نیشابور 54
- ح) ورود امام به نیشابور 54
- د) حدیث سلسلهًْ الذهب 55
- اشاره 56
- ذ) چهار روایت مختلف از حدیث سلسلهًْ الذهب 56
- حدیث اول 57
- حدیث دوم 58
- حدیث سوم 58
- حدیث چهارم 59
- ر) ادامه سفر امام به سوی مرو 60
- شرط امام 60
- دلائل امام رضا علیه السلام برای پذیرفتن ولایتعهد 62
- مجلس پذیرایی و گرامیداشت 63
- برخی رخدادهای مجلس پذیرایی و گرامیداشت 66
- حوادث دوران ولایتعهدی امام رضا علیه السلام 67
- مرو- قصر خلافت عباسی 67
- جریان ازدواج امام رضا علیه السلام با ام حبیب دختر مأمون 68
- امام رضا علیه السلام و شاعر دلسوخته 69
- عهدنامه ولایتعهدی 72
- نوشته منسوب به امام 77
- تحلیلی بر عهدنامه ولایتعهدی 80
- حاشیه نویسی امام بر عهدنامه 83
- نقش امام علیه السلام در برکناری فضل بن سهل 86
- نفوذ فضل در دستگاه حکومت 86
- چاره سازی امام رضا علیه السلام 87
- مأمون و ایفای نقش ستاره شناس 89
- کشته شدن فضل 90
- خودداری امام علیه السلام از ورود به حمام و هشدار او 90
- کشته شدن فضل توسط نزدیکان مأمون 91
- علت دخالت امام در کار فضل 91
- نماز عید 94
- الف) چگونگی شهادت امام رضا علیه السلام 97
- شهادت امام رضا علیه السلام 97
- اشاره 97
- ب) مأمون، عاملِ اصلی 100
- ج) شهادت امام رضا از دیدگاه روایات 102
- د) خلاصه قول های علمای سنت در شهادت امام رضا علیه السلام 104
- وفات یا شهادت؟ 105
- بالاخره مرگ مأمون هم فرا رسید 108
- بخش سوم: سیره امام رضا علیه السلام (بررسی اجمالی شخصیت امام هشتم علیه السلام) 111
- اشاره 111
- معنای سیره 112
- ب) امام رضا علیه السلام و نماز 113
- سیره عبادی امام رضا علیه السلام 113
- الف) راز و نیاز 113
- ج) سجده های طولانی 114
- د) اهتمام به دعا و صلوات 115
- سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام 116
- اشاره 116
- الف) ادب همنشینی با دیگران 117
- 2. سخن پر معنا 117
- 1. مراعات نمودن آداب سخن گفتن 117
- اشاره 117
- 5. رعایت آداب همنشینی 118
- 6. رعایت آداب معاشرت 118
- 3. پاسخ به پرسش ها 118
- 4. ارزش و بها دادن به دیگران 118
- 2. بی توجهی به تجملات دنیا 119
- 1. توجه به نعمت های دنیا در حدّ نیاز 119
- ب) ساده زیستی و زهد 119
- 2. عدم تحقیر و توهین دیگران 120
- 1. در رفتار امام تغییری حاصل نشد 120
- پ) تواضع و فروتنی 120
- 4. تواضع و فروتنی در حمّام عمومی 121
- 3. میزان تواضع و فروتنی امام در برابر خدمتکاران و اهل خانه 121
- 1. امام رضا علیه السلام و مردی در سفر مانده 122
- ت) سخاوت امام رضا علیه السلام 122
- 2. بخشیدن تمامی ثروت 123
- ج) عفو و گذشت 124
- 1. عدالت در برخورد با نزدیکان 125
- د) عدالت 125
- و) پذیرایی از میهمان 128
- 2. برخورد امام رضا علیه السلام با عمویش 128
- 1. میهمان را به کار نمی گیریم 128
- 2. احترام، تکریم و پاسخ به سؤالات میهمان 129
- ی) ارزش دادن به اهل تقوی 130
- اشاره 130
- 1. اشخاص بی تقوا 130
- 2. مشایعت از تابوت شخص متقی 131
- سیره اجتماعی امام رضا علیه السلام 132
- الف) بی اعتنایی به حکومت مأمون 132
- اشاره 132
- ب) سخن ابراهیم بن عباس درباره رفتار اجتماعی حضرت رضا علیه السلام 133
- پ) لباس 134
- ت) نظافت و بهداشت 134
- و) عطر، بوی خوش 135
- ه) تذکر برای دور شدن از اسراف و تبذیر 135
- ج) آراستگی و زیبایی 135
- ی) اول قرارداد، سپس کار 136
- الف) کاش او را درک می کردم 137
- سیره علمی امام رضا علیه السلام 137
- ب) حرکت علمی امام رضا علیه السلام شبیه حرکت و جهاد عملی امام حسین علیه السلام 138
- اشاره 139
- الف) تربیت شاگردان 139
- 1. مدرسه علمی امام رضا علیه السلام در مدینه 139
- تشکیل مدرسه علمی در مدینه 139
- د) نشر افکار صحیح اعتقادی 140
- ب) مبارزه با غُلات 140
- ج) مبارزه با انحرافات فکری 140
- اشاره 141
- ج) صحیفهًْ الرضا 141
- 2. تألیف کتاب های اعتقادی و فقهی 141
- الف) کتاب«فقه الرضا علیه السلام» 141
- الف) مناظره امام رضا علیه السلام 142
- ر) پاسخ مسائل ابن سنان و علل ابن شاذان 142
- د) محض الاسلام 142
- 3. شرکت در مجالس مناظره با فرقه های گوناگون 142
- اشاره 142
- ب) عالِم آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم 145
- بخش چهارم: کرامات امام رضا علیه السلام (از ژرفای کرامات امام رضا علیه السلام) 146
- اشاره 146
- 1. طلب باران حضرت رضا علیه السلام 148
- کرامات امام هشتم علیه السلام در زمان حیات 148
- 2. نفرین امام هشتم در حق آل برمک و واژگون شدن آنها 151
- 3. معجزه ای از امام هشتم علیه السلام 151
- 4. پیشگویی امام رضا علیه السلام 152
- 5. اثبات حجّیت آن حضرت در پیشگویی 153
- 6. آهوی مطیع 153
- 7. معجزه و پیشگویی امام نزد مأمون 154
- 8. پیشگویی و سفارش به تقیه 156
- 9. با معجزه عربی آموختم 157
- 10. عنایت حضرت رضا علیه السلام به محتضر 158
- 1. آهوی پناهنده! 159
- کرامات پس از شهادت 159
- اشاره 159
- 2. قفل معجزه وار باز شد. 161
- 3. خداوند متعال به من پسری عنایت فرمود. 162
- 5. برات آزادی و عنایت رضوی علیه السلام 163
- 4. در حرم امام رضا علیه السلام حافظ قرآن شدم 163
- 6. شفای چشم از حضرت رضا علیه السلام 166
- 7. اجابت فوری و عنایت رضوی 167
- 8. بهبود بیماری های صعب العلاج 168
- 9. این کرامت هم خواندنی است 169
- 10. سیل منحرف شده و هیچ آسیبی به حرم نرسید 170
- بخش پنجم: از ژرفای سخنان امام رضا علیه السلام 172
- اشاره 172
- 1. حقیقت ایمان 173
- 2. ایمان 174
- 3. نیّت پاک 174
- 4. حقیقت توکل 174
- 5. اگر نماز قبول شود ... 175
- 6. قرآن تلاوت کنید 175
- 7. نیکویی ها از خداوند متعال است 176
- 8. برنامه زندگی 177
- 9. دعای مستجاب 177
- 11. خاموشی گزین 178
- 12. استهزاء و سخریّه نفس 178
- 10. انتظار 178
- 13. دعا، سلاح انبیاء 179
- 14. صلوات باعث آمرزش است 179
- 17. کار نیکو را زیاد مشمار!! 180
- 15. مردم را از رحمت خدا نومید مکن!! 180
- 16. صله رحم باعث افزایش عمر 180
- 20. اگر دوست داری زندگی ات رونق یابد ... 181
- 18. پاداش به اعمال است 181
- 19. نزدیک ترین حالت انسان به خدا 181
- بخش ششم: زیارت امام رضا علیه السلام (چگونگی زیارت امام رضا علیه السلام) 183
- اشاره 183
- الف) معنای لغوی 184
- معنای زیارت 184
- ب) معنای عرفی 184
- 2. زیارت عامیانه 185
- تعریف زیارت 185
- 1. زیارت جاهلانه 185
- انواع زیارت 185
- اشاره 185
- 3. زیارت عاطفی 186
- 5. زیارت عارفانه(زیارتی بر مبنای عشق و عرفان) 186
- 4. زیارت عاقلانه(زیارت بر مبنای عقل و علم) 186
- سیاحتی شگفت انگیز و پر رمز و راز؟!! 187
- چرا به زیارت می رویم؟ 187
- اشاره 191
- 2. برخوردهای جذاب انبوه زائران 191
- الف) آثار و فواید دنیوی زیارت امام هشتم علیه السلام 191
- 1. احساس سبکی روح در زیارتگاه 191
- 5. سیر در زمین 192
- 4. خاطراتی جاودانه 192
- 3. دریافت های خوب مادی و معنوی 192
- 8. نشاط روح 193
- 7. تسکین روان و اعصاب و مغز آدمی 193
- 6. شادابی عقل و دل 193
- 9. الگوپذیری از راهبر در زیارت 193
- 10. تحول در اندیشه، اخلاق و رفتار 194
- ب) آثار و فواید اخروی زیارت امام هشتم علیه السلام 194
- 2. به حسب شرایط زیارت 197
- اشاره 197
- 3. به حسب زمان زیارت 197
- درجات زائرین 197
- 1. حالت زائرین 197
- اشاره 198
- اصل حضور قلب در زیارت امام هشتم علیه السلام 198
- زیارت با معرفت 198
- 4. به حسب رعایت آداب 198
- 1. اصل باور به حیات، دانایی و توانایی امام رضا علیه السلام 198
- 2. اصل صداقت شرط پذیرش 199
- 3. اصل توجه به وراثت معنوی امام رضا علیه السلام از سلسله انبیاء و اولیاء 199
- 4. اصل عرفان حق امام علیه السلام 201
- عزاداری و گریه برای امام هشتم علیه السلام 202
- 5. اصل مقام رضامندی 202
- اشاره 204
- بخش هفتم: معمّاهای زندگی امام هشتم علیه السلام (گوناگون، جالب، متنوع و خواندنی) از امام هشتم علیه السلام 204
- نسیم سبز 205
- نگاهی به القاب امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 206
- 1. ثامن الائمّه(امام هشتم) 206
- 2. رضا 206
- 3. رئوف 207
- 4. ضامن آهو 208
- 5. عالِم آل محمّد علیه السلام 209
- 6. غریب 210
- برخی از القاب غیر مشهور امام رضا علیه السلام 211
- امام رضا علیه السلام و مبارزه با عقیده فاسد 213
- شفاعت امام هشتم علیه السلام 214
- اشاره 214
- الف) طواف مرده گنهکار 214
- ب) پناهندگی گنهکار به امام رضا علیه السلام 218
- عذاب برزخی مأمون 220
- اصل توجه به ارواح هدایت گر حرم 222
- اشاره 222
- الف) گزیده مشاهیر مدفون در حرم رضوی 222
- 2. شیخ حر عاملی 226
- 1. شیخ بهایی 226
- اشاره 226
- ب) بیوگرافی سرشناس ترین چهره ها 226
- 3. شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی 226
- 5. علامه محمدتقی جعفری 227
- 6. حجهًْ الاسلام سیدعلی اکبر ابوترابی 227
- 4. شیخ طبرسی 227
- معمّاهای زندگانی امام هشتم علیه السلام 228
- اشاره 228
- 7. آیهًْ الله سیدجواد خامنه ای 228
- پاسخ ها 229
- بخش هشتم: امام رضا علیه السلام در ادب فارسی 232
- اشاره 232
- در جوار تربت مولا علی بن موسی الرضا علیه السلام 235
- زیبا گل تُکتم 236
- کاروان شوق 237
- غریبانه 238
- تویی آن مظهر امید رضا 238
- دوبیتی ها 239
- فهرست منابع 241
و دست های نیازمان را که مشتاقانه ضریح پاک تو را در آغوش می فشارند، از آستان مقدس خویش، ناامید برمگردان.
ای ثامن الحجج! ما را در جمع دوستداران خود پذیرا باش و تا باد و بهار و باران در جهان وجود دارد، برکت و رحمت و نگاهت را از ما دریغ مدار(1)!
نگاهی به القاب امام علی بن موسی الرضا علیه السلام
1. ثامن الائمّه(امام هشتم)
بر پایه عقاید شیعیان امامیه، امام رضا علیه السلام هشتمین پیشوایی است که ولایت و امامت امت اسلامی را با هدف تبیین قرآن و پاسداری از اصول و مبانی سیره نبوی پس از پدرشان امام موسی بن جعفر علیه السلام بر عهده دارند(2).
2. رضا
رضا، مشهورترین و رایج ترین لقب امام علیه السلام است، به این معنی که امام تدبیر و تقدیر الهی را با خشنودی و خرسندی می پذیرفته و همواره آنچه را که موجب رضای خدا بوده است انجام می داده اند، چنان که القاب دیگر آن حضرت «الرَّضی» «الرَّاضی بالله» و «الرَّاضی بِالقَدَر و القَضاء» نیز مؤید این معناست(3).
1- نعیمی، جواد، عشق هشتم، نشر: آستان قدس رضوی، سال 1388، ص 13.
2- همان، عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 62-38؛ اصول کافی، ج 1، ص 213-207 و 319-311.
3- کشف الغمّه، ج 3، ص 71؛ ناسخ التواریخ، 190، ص 25.