- پیش گفتار 1
- اشاره 1
- مزیت ها و ویژگی های کتاب حاضر 3
- اشاره 5
- بخش اول: تولد و زندگی امام قبل از امامت 5
- «نجمه» مادر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 6
- بانوی عابد و پرهیزکار 7
- مادر حضرت رضا علیه السلام و دوران بارداری 8
- هنگام ولادت آن حضرت 10
- شناسنامه امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 11
- امام هشتم علیه السلام الگوی به زیستی 12
- سیمای امام رضا علیه السلام 12
- همسر امام هشتم علیه السلام 14
- چگونگی تولد فرزند امام هشتم علیه السلام 15
- دوران های مختلف زندگی حضرت رضا علیه السلام 17
- الف) دوره قبل از امامت و در زمان حیات پدر 17
- اشاره 17
- ب) دوران امامت 18
- ج) دوران ولایتعهدی 18
- بخش دوم: امامت هشتمین خورشید آسمان ولایت (دوران امامت امام رضا علیه السلام) 20
- اشاره 20
- تصریح و نصّ امام کاظم علیه السلام درباره امامت و وصایت فرزندشان حضرت رضا علیه السلام (دلالت بر امامت امام رضا علیه السلام) 22
- دلیل اوّل 22
- دلیل دوّم 23
- دلیل سوّم 23
- دلیل چهارم 24
- دلیل پنجم 25
- مناظره امام رضا علیه السلام درباره انتخاب جانشین امام علیه السلام 26
- اشاره 26
- دوران امامت آن حضرت به سه دوره تقسیم می شود 28
- پیدایش واقفیه 29
- انگیزه های پنهان 30
- امامت پیشوای هشتم در عصر هارون 32
- امین و مأمون 36
- شکست امین 37
- امام رضا علیه السلام در روزگار خلافت مأمون 38
- اشاره 38
- آزادی نسبی امام در زمان امین 38
- الف) امام علیه السلام مأمون و ولایتعهدی 39
- 3. شورش های علویان 40
- ب) انگیزه مأمون در پیشنهاد خلافت به امام رضا علیه السلام 40
- 1. موضع اعراب در برابر مأمون و سیستم حکومتش 40
- 2. کشتن امین و شکست آرزو 40
- اشاره 40
- ج) راه حل چند بُعدی 42
- د) نقد و بررسی 43
- خودداری امام از پذیرش ولایتعهدی مأمون 45
- الف) مأموریت به مدینه 47
- سفر تاریخی امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو 47
- ب) وداع با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم 48
- پ) تعیین جانشین و پیشوای شیعیان 49
- ت) وداع با اهل بیت علیهم السلام 49
- ث) خط سیر هجرت امام 50
- ج) ورود امام به بصره 51
- چ) ورود امام به قُم 53
- ح) ورود امام به نیشابور 54
- خ) عزیمت امام از نیشابور 54
- د) حدیث سلسلهًْ الذهب 55
- ذ) چهار روایت مختلف از حدیث سلسلهًْ الذهب 56
- اشاره 56
- حدیث اول 57
- حدیث سوم 58
- حدیث دوم 58
- حدیث چهارم 59
- شرط امام 60
- ر) ادامه سفر امام به سوی مرو 60
- دلائل امام رضا علیه السلام برای پذیرفتن ولایتعهد 62
- مجلس پذیرایی و گرامیداشت 63
- برخی رخدادهای مجلس پذیرایی و گرامیداشت 66
- حوادث دوران ولایتعهدی امام رضا علیه السلام 67
- مرو- قصر خلافت عباسی 67
- جریان ازدواج امام رضا علیه السلام با ام حبیب دختر مأمون 68
- امام رضا علیه السلام و شاعر دلسوخته 69
- عهدنامه ولایتعهدی 72
- نوشته منسوب به امام 77
- تحلیلی بر عهدنامه ولایتعهدی 80
- حاشیه نویسی امام بر عهدنامه 83
- نقش امام علیه السلام در برکناری فضل بن سهل 86
- نفوذ فضل در دستگاه حکومت 86
- چاره سازی امام رضا علیه السلام 87
- مأمون و ایفای نقش ستاره شناس 89
- کشته شدن فضل 90
- خودداری امام علیه السلام از ورود به حمام و هشدار او 90
- کشته شدن فضل توسط نزدیکان مأمون 91
- علت دخالت امام در کار فضل 91
- نماز عید 94
- شهادت امام رضا علیه السلام 97
- الف) چگونگی شهادت امام رضا علیه السلام 97
- اشاره 97
- ب) مأمون، عاملِ اصلی 100
- ج) شهادت امام رضا از دیدگاه روایات 102
- د) خلاصه قول های علمای سنت در شهادت امام رضا علیه السلام 104
- وفات یا شهادت؟ 105
- بالاخره مرگ مأمون هم فرا رسید 108
- بخش سوم: سیره امام رضا علیه السلام (بررسی اجمالی شخصیت امام هشتم علیه السلام) 111
- اشاره 111
- معنای سیره 112
- ب) امام رضا علیه السلام و نماز 113
- سیره عبادی امام رضا علیه السلام 113
- الف) راز و نیاز 113
- ج) سجده های طولانی 114
- د) اهتمام به دعا و صلوات 115
- سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام 116
- اشاره 116
- الف) ادب همنشینی با دیگران 117
- 1. مراعات نمودن آداب سخن گفتن 117
- 2. سخن پر معنا 117
- اشاره 117
- 5. رعایت آداب همنشینی 118
- 6. رعایت آداب معاشرت 118
- 4. ارزش و بها دادن به دیگران 118
- 3. پاسخ به پرسش ها 118
- ب) ساده زیستی و زهد 119
- 1. توجه به نعمت های دنیا در حدّ نیاز 119
- 2. بی توجهی به تجملات دنیا 119
- پ) تواضع و فروتنی 120
- 1. در رفتار امام تغییری حاصل نشد 120
- 2. عدم تحقیر و توهین دیگران 120
- 3. میزان تواضع و فروتنی امام در برابر خدمتکاران و اهل خانه 121
- 4. تواضع و فروتنی در حمّام عمومی 121
- ت) سخاوت امام رضا علیه السلام 122
- 1. امام رضا علیه السلام و مردی در سفر مانده 122
- 2. بخشیدن تمامی ثروت 123
- ج) عفو و گذشت 124
- 1. عدالت در برخورد با نزدیکان 125
- د) عدالت 125
- 1. میهمان را به کار نمی گیریم 128
- و) پذیرایی از میهمان 128
- 2. برخورد امام رضا علیه السلام با عمویش 128
- 2. احترام، تکریم و پاسخ به سؤالات میهمان 129
- 1. اشخاص بی تقوا 130
- ی) ارزش دادن به اهل تقوی 130
- اشاره 130
- 2. مشایعت از تابوت شخص متقی 131
- اشاره 132
- الف) بی اعتنایی به حکومت مأمون 132
- سیره اجتماعی امام رضا علیه السلام 132
- ب) سخن ابراهیم بن عباس درباره رفتار اجتماعی حضرت رضا علیه السلام 133
- پ) لباس 134
- ت) نظافت و بهداشت 134
- ه) تذکر برای دور شدن از اسراف و تبذیر 135
- و) عطر، بوی خوش 135
- ج) آراستگی و زیبایی 135
- ی) اول قرارداد، سپس کار 136
- سیره علمی امام رضا علیه السلام 137
- الف) کاش او را درک می کردم 137
- ب) حرکت علمی امام رضا علیه السلام شبیه حرکت و جهاد عملی امام حسین علیه السلام 138
- 1. مدرسه علمی امام رضا علیه السلام در مدینه 139
- الف) تربیت شاگردان 139
- اشاره 139
- تشکیل مدرسه علمی در مدینه 139
- د) نشر افکار صحیح اعتقادی 140
- ب) مبارزه با غُلات 140
- ج) مبارزه با انحرافات فکری 140
- الف) کتاب«فقه الرضا علیه السلام» 141
- 2. تألیف کتاب های اعتقادی و فقهی 141
- ج) صحیفهًْ الرضا 141
- اشاره 141
- د) محض الاسلام 142
- اشاره 142
- الف) مناظره امام رضا علیه السلام 142
- ر) پاسخ مسائل ابن سنان و علل ابن شاذان 142
- 3. شرکت در مجالس مناظره با فرقه های گوناگون 142
- ب) عالِم آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم 145
- بخش چهارم: کرامات امام رضا علیه السلام (از ژرفای کرامات امام رضا علیه السلام) 146
- اشاره 146
- کرامات امام هشتم علیه السلام در زمان حیات 148
- 1. طلب باران حضرت رضا علیه السلام 148
- 2. نفرین امام هشتم در حق آل برمک و واژگون شدن آنها 151
- 3. معجزه ای از امام هشتم علیه السلام 151
- 4. پیشگویی امام رضا علیه السلام 152
- 6. آهوی مطیع 153
- 5. اثبات حجّیت آن حضرت در پیشگویی 153
- 7. معجزه و پیشگویی امام نزد مأمون 154
- 8. پیشگویی و سفارش به تقیه 156
- 9. با معجزه عربی آموختم 157
- 10. عنایت حضرت رضا علیه السلام به محتضر 158
- 1. آهوی پناهنده! 159
- کرامات پس از شهادت 159
- اشاره 159
- 2. قفل معجزه وار باز شد. 161
- 3. خداوند متعال به من پسری عنایت فرمود. 162
- 4. در حرم امام رضا علیه السلام حافظ قرآن شدم 163
- 5. برات آزادی و عنایت رضوی علیه السلام 163
- 6. شفای چشم از حضرت رضا علیه السلام 166
- 7. اجابت فوری و عنایت رضوی 167
- 8. بهبود بیماری های صعب العلاج 168
- 9. این کرامت هم خواندنی است 169
- 10. سیل منحرف شده و هیچ آسیبی به حرم نرسید 170
- بخش پنجم: از ژرفای سخنان امام رضا علیه السلام 172
- اشاره 172
- 1. حقیقت ایمان 173
- 2. ایمان 174
- 4. حقیقت توکل 174
- 3. نیّت پاک 174
- 6. قرآن تلاوت کنید 175
- 5. اگر نماز قبول شود ... 175
- 7. نیکویی ها از خداوند متعال است 176
- 8. برنامه زندگی 177
- 9. دعای مستجاب 177
- 11. خاموشی گزین 178
- 12. استهزاء و سخریّه نفس 178
- 10. انتظار 178
- 14. صلوات باعث آمرزش است 179
- 13. دعا، سلاح انبیاء 179
- 15. مردم را از رحمت خدا نومید مکن!! 180
- 17. کار نیکو را زیاد مشمار!! 180
- 16. صله رحم باعث افزایش عمر 180
- 19. نزدیک ترین حالت انسان به خدا 181
- 18. پاداش به اعمال است 181
- 20. اگر دوست داری زندگی ات رونق یابد ... 181
- بخش ششم: زیارت امام رضا علیه السلام (چگونگی زیارت امام رضا علیه السلام) 183
- اشاره 183
- الف) معنای لغوی 184
- ب) معنای عرفی 184
- معنای زیارت 184
- انواع زیارت 185
- 2. زیارت عامیانه 185
- اشاره 185
- تعریف زیارت 185
- 1. زیارت جاهلانه 185
- 3. زیارت عاطفی 186
- 5. زیارت عارفانه(زیارتی بر مبنای عشق و عرفان) 186
- 4. زیارت عاقلانه(زیارت بر مبنای عقل و علم) 186
- چرا به زیارت می رویم؟ 187
- سیاحتی شگفت انگیز و پر رمز و راز؟!! 187
- اشاره 191
- الف) آثار و فواید دنیوی زیارت امام هشتم علیه السلام 191
- 2. برخوردهای جذاب انبوه زائران 191
- 1. احساس سبکی روح در زیارتگاه 191
- 4. خاطراتی جاودانه 192
- 3. دریافت های خوب مادی و معنوی 192
- 5. سیر در زمین 192
- 8. نشاط روح 193
- 9. الگوپذیری از راهبر در زیارت 193
- 7. تسکین روان و اعصاب و مغز آدمی 193
- 6. شادابی عقل و دل 193
- ب) آثار و فواید اخروی زیارت امام هشتم علیه السلام 194
- 10. تحول در اندیشه، اخلاق و رفتار 194
- اشاره 197
- 2. به حسب شرایط زیارت 197
- 1. حالت زائرین 197
- 3. به حسب زمان زیارت 197
- درجات زائرین 197
- زیارت با معرفت 198
- 4. به حسب رعایت آداب 198
- 1. اصل باور به حیات، دانایی و توانایی امام رضا علیه السلام 198
- اصل حضور قلب در زیارت امام هشتم علیه السلام 198
- اشاره 198
- 2. اصل صداقت شرط پذیرش 199
- 3. اصل توجه به وراثت معنوی امام رضا علیه السلام از سلسله انبیاء و اولیاء 199
- 4. اصل عرفان حق امام علیه السلام 201
- عزاداری و گریه برای امام هشتم علیه السلام 202
- 5. اصل مقام رضامندی 202
- بخش هفتم: معمّاهای زندگی امام هشتم علیه السلام (گوناگون، جالب، متنوع و خواندنی) از امام هشتم علیه السلام 204
- اشاره 204
- نسیم سبز 205
- 2. رضا 206
- نگاهی به القاب امام علی بن موسی الرضا علیه السلام 206
- 1. ثامن الائمّه(امام هشتم) 206
- 3. رئوف 207
- 4. ضامن آهو 208
- 5. عالِم آل محمّد علیه السلام 209
- 6. غریب 210
- برخی از القاب غیر مشهور امام رضا علیه السلام 211
- امام رضا علیه السلام و مبارزه با عقیده فاسد 213
- اشاره 214
- شفاعت امام هشتم علیه السلام 214
- الف) طواف مرده گنهکار 214
- ب) پناهندگی گنهکار به امام رضا علیه السلام 218
- عذاب برزخی مأمون 220
- الف) گزیده مشاهیر مدفون در حرم رضوی 222
- اصل توجه به ارواح هدایت گر حرم 222
- اشاره 222
- 3. شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی 226
- 2. شیخ حر عاملی 226
- اشاره 226
- 1. شیخ بهایی 226
- ب) بیوگرافی سرشناس ترین چهره ها 226
- 6. حجهًْ الاسلام سیدعلی اکبر ابوترابی 227
- 4. شیخ طبرسی 227
- 5. علامه محمدتقی جعفری 227
- 7. آیهًْ الله سیدجواد خامنه ای 228
- معمّاهای زندگانی امام هشتم علیه السلام 228
- اشاره 228
- پاسخ ها 229
- اشاره 232
- بخش هشتم: امام رضا علیه السلام در ادب فارسی 232
- در جوار تربت مولا علی بن موسی الرضا علیه السلام 235
- زیبا گل تُکتم 236
- کاروان شوق 237
- غریبانه 238
- تویی آن مظهر امید رضا 238
- دوبیتی ها 239
- فهرست منابع 241
احمد بن محمد بِزَنطی به امام جواد علیه السلام می گوید: «گروهی از مخالفانِ» شما می پندارند که چون مأمون پدر شما را برای ولایتعهدی خود پسندید، ایشان را رضا نامیده اند(یعنی عده ای از مخالفان شما اعتقاد دارند که مأمون لقب رضا را به امام علی بن موسی الرضا داده است).
امام جواد علیه السلام فرمود: به خدا سوگند، دروغ می گویند، خداوند آن حضرت را رضا نامید زیرا، مرضی خدا در آسمان و مرضی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمّه پس از آن حضرت در زمین بود. بزنطی گوید: مگر نیاکان شما مرضی خدا، رسول و ائمّه علیهم السلام نبوده اند؟
فرمود: چرا
عرض کردم: پس چرا فقط پدرتان«رضا» نامیده شده اند؟
فرمودند:
زیرا، تنها ایشان مورد رضایت موافقان و مخالفان قرار گرفتند(1).
سلیمان بن حفص مَروَزی نیز، گوید: حضرت امام کاظم علیه السلام فرزندشان علی را «رضا» می خواندند و می فرمودند: فرزندم «رضا» را صدا کنید، یا به فرزندم «رضا» گفتم، یا فرزندم «رضا» به من گفت(2).
3. رئوف
در زیارت امام رضا علیه السلام منسوب به امام جواد علیه السلام آمده است.
«السلام علی الامام الرؤوف(3)» یعنی سلام بر امام مهربان، دلسوز، مهرورز و خیرخواه.
1- همان منبع، اخبار الرضا، ص 25-24، مقایسه کنید با همان منبع، ج 2، ص 380-377.
2- همان منبع، ج 1، ص 26-25 مقایسه کنید با: الارشاد، ص 592-591.
3- همان منبع، بحارالانوار، ج 99، ص 55.