زلال اندیشه رضوی: مجموعه مقالات برگزیده همایش صفحه 13

باشد فإنّ الشیء إذا لم یکن ازلیاً کان مُحدَثاً و إذا لم یکن مُحدَثاً کان ازلیاً». (1)

همان طور که روشن است آن حضرت حدوث اراده الهی را که یک امر نظری است با ارجاع و استناد به این امر بدیهی که اجتماع و ارتفاع نقیضین محال است، قابل فهم و پذیرش نموده است. بنابراین، شیء واحد نمی شود، هم ازلی و هم حادث باشد همچنان که نمی شود نه ازلی باشد و نه حادث.

2. عقل و نفی وجود ذاتی ما سوی الله

ما بر این باوریم که ذات اقدس حق، غنی و بی نیاز است، و آن گونه که دیگر موجودات به او نیازمندند او در هیچ جهتی به هیچ موجود دیگری نیاز ندارد: «یا ایّها الانسان انتم الفقرا، الی الله و الله هوالغنی» (2) بنابراین، ذات اقدس او یگانه اصلی است که دیگر موجودات، از او نشأت می گیرند: «قل الله خالق کل شیء» (3) و سرانجام هر چیزی به همان اصل است و بس: «الا الی الله تصیر الامور.» (4)

امام رضا علیه السلام در راه اثبات وجود ذاتی برای خدا و اثبات وجود مرآتی برای ما سوی الله، عقل مخاطب را به کمک گرفته و آن را به قضاوتی درست می طلبد، از این رو برای اثبات این مطلب، در پاسخ این سؤال که «أهو فی الخلق او الخلق فیه؟» از طراح این سؤال پرسید: اوّل شما به من بگو آنگاه که به آینه نظر کنی و صورت خویش را در آن مشاهده نمایی، آیا تو در آنی یا آن در تو است؟ «أخبرنی فی المرآه أأنت فیها أم هی فیک؟» (5)

این امر مسلم است که در نزد عقل، این انسان است که در آینه است و

1- . شیخ صدوق، التوحید، ص444.
2- . فاطر(35)، آیه15.
3- . رعد(13)، آیه16.
4- . شورا(42)، آیه53.
5- . شیخ صدوق، التوحید، ص434؛ علاّمه مجلسی، بحار الانوار، ج10، ص313.