زلال اندیشه رضوی: مجموعه مقالات برگزیده همایش صفحه 30

و امر به معروف و نهی از منکر.

معتزله برای اثبات باورهای خود افزون بر ادله عقلی به قرآن نیز استشهاد کرده اند. ناگفته نماند که ادله آنان از سوی مخالفان مورد نقد و بررسی های فراوان قرار گرفته است که این مختصر را مجالی برای طرح آن نیست.

د) امام رضا علیه السلام، معتزله و مسأله خَلق قرآن

یکی از گروه های معاصر با امام رضا علیه السلام معتزله اند. این گروه مناظرات فراوانی با حضرت داشته اند. سلیمان مروزی و یحیی بن ضحاک سمرقندی افرادی از این گروهند که با امام رضا علیه السلام مناظره داشته اند. شخص مأمون نیز یکی از نمایندگان معتزله به شمار می رود. (1)

محمّد ابوزهره می نویسد که مأمون از معتزله به شمار می رود, چرا که از آنان با عنوان "یاران ما" یاد می کند و مناطرات او به شیوه معتزله بوده است. (2)

یکی از مباحث داغ دوران مأمون بحث حدوث و قدم قرآن و کلام خداوند بود که به لحاظ درگیری ها وخونریزی هایی که به دنبال داشت دوران محنت نامیده می شود. مأمون از کسانی بود که از دیدگاه مخلوق بودن قرآن که دیدگاه معتزله نیز همین بود، دفاع می کرد و با مخالفان این دیدگاه به مقابله برمی خواست. ناگفته نماند که مأمون به دیدگاه خاصی باور نداشت وصرفاً به منظور بهره برداری سیاسی و تضعیف اهل بیت علیهم السلام به این مباحث دامن می زد. (3) هر چند برخی خواسته اند به دلیل جریان ولایت عهدی مأمون و ازدواج دخترش با امام جواد علیه السلام تشیع مأمون را اثبات کنند ولی چشم واقع بین، این مسائل را سیاسی و به دور از واقعیت می داند.

1- . سیدمحمّد مرتضوی، نهضت کلامی عصر امام رضا علیه السلام، ص71.
2- . محمّد ابوزهره، تاریخ المذاهب الاسلامیه، ص142.
3- . سیدمحمّد مرتضوی، نهضت کلامی عصر امام رضا علیه السلام، ص72.