زلال اندیشه رضوی: مجموعه مقالات برگزیده همایش صفحه 9

مأمون به منظور مناظره با آن حضرت گروهی از دانشمندان ادیان مختلف و متکلمان مسلمان و غیر مسلمان را گرد می آورد، امّا همگی مغلوب علوم سرشار او می شدند و به ناتوانی خویش اقرار می کردند. (1)

توان علمی امام رضا علیه السلام در گفتگوهای علمی و کلامی به حدّی بود که حتی مأمون را بر آن داشت تا زبان به اعتراف بگشاید و این چنین به موقعیت علمی آن حضرت اقرار کند و بگوید: «ما أعلم أحدا افضل من هذا الرجل [علی بن موسی الرضا] علی وجه الأرض: (2) من هیچ کس را در روی زمین داناتر از این مرد یعنی علی بن موسی الرضا ندیدم.»

جایگاه عقل در کلام امام رضا علیه السلام

بی گمان در دنیای آفرینش، حقایقی وجود دارد که نه نیازمند اعتنا و اعتبار دیگران است و نه قابل انکار، این از آن رو است که اعتبار کردن حقایق مسلّم تحصیل حاصل بوده و خالی از هرگونه فایده خرد پسند می باشد، همان طور که انکار این حقایق جز سفسطه چیزی در پی نخواهد داشت.

ناگفته پیداست از یک سو این حقایق عینی و نظری بوده و دور از هر گونه بداهت است، و از دیگر سو، بدان جهت که انسان ناگزیر از زندگی با این حقایق عینی و تحلیل و تجزیه آنهاست، نه می تواند این گونه حقایق را مهمل گذارد و نه مُجاز است که آن را به تصرف خود سرانه خویش درآورد. بلکه می باید شهباز فکر و اندیشه را بر فراز آسمان این گونه حقایق به پرواز در آورد و آن را آن گونه هست بشناسد.

اکنون جای این سؤال است که معیار بایسته شناخت حقایق و میزان تحلیل و تجزیه آنها چیست؟