اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 104

شدت روز قيامت و ناتواني مستكبرين از سجده

«يَــوْمَ يُكْشَــفُ عَـنْ ساقٍ وَ يُـدْعَـوْنَ اِلَـي السُّجُــودِ فَـــلا يَسْتَطيعُــونَ،»

«روزي كه شدت به نهايت مي‌رسد و خلق به سجده دعوت مي‌شوند ولي اينان نمـي‌توانند سجـده كنند، چون كبر و نخـوت مـلكـه ايشان شده است.» (42/ قلم)

كشف از ساق مثلي است براي افاده نهايت درجه شدت، چون وقتي انسان به سختي

1-الميـزان ج:17 ص:501.

شدت روز قيامت و ناتواني مستكبرين از سجده (213)

دچار زلزله يا سيل يا گرفتاري ديگر مي‌شود، شلوار را بالا كشيده كمر را مي‌بندد، تا بهتر و سريع‌تر به تلاش بپردازد و وسيله فرار از گرفتاري را فراهم سازد، زمخشري در كشاف گفته معناي «يَوْمَ يُكْشَــفُ عَـنْ ســاقٍ» روزي كه شدت امر به نهايت مي‌رسد اسـت، وگرنــه در آن روز نه سـاق پايي در بين است و نه شلواري كه از آن بالا بكشند!

اين آيه تا پنج آيه بعد، مطلب معترضه‌اي است كه در بين واقع شده چون سخن از شرك مشركين به ميان آمده بود و اينكه آنها معتقد بودند شركا در روز قيامت اگر قيامت و حسابي باشد ايشان را به سعادت مي‌رسانند، لذا در اين چند آيه معترضه فرمود نه خداي تعالي شريكي دارد و نه در آن روز اين شركاي خيالي شفاعتي دارند و تنها راه احراز سعادت در آخرت سجود است، يعني خاضع شدن براي خداي سبحان و يگانگي او در ربوبيت، در دنيا را پذيرفتن، آنهم آنچنان پذيرفتني كه آدمي را داراي صفت خضوع سازد و روز قيامت سعادتمند كند.

(214) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

و اما اين تكذيب‌گران مجرم كه در دنيا براي خدا سجده نكردند، در آخرت هم نمي‌توانند براي او سجده كنند، در نتيجه سعادتمند نمي‌شوند پس حال آنان با حال مسلمانان به هيچ وجه نمي‌تواند يكسان باشد، بلكه خداي سبحان به خاطر استكباري كه كردند در دنيا معامله استدراج(1) و مماشات با ايشان مي‌كند، تا شقاوتشان به حد نهايت برسد و مستحق عذاب اليم آخرت گردند.